T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Martishkasimonlar oilasiga kiradigan martishkalar kichik oilasi 7ta avloddan iborat.

1. 
   Makaklar avlodi tanasi 3,5 - 18kg. Urg'ochilari biroz kichik, oldingi va orqa oyoqlari teng. Barmoqlari ushlovchi, katta barmoq boshqa barmoqlarga qarama- qarshi bo'ladi. Barmoqlar orasida oz miqdorda parda bo'ladi yunglari qalin, yung rangi har xil turlarda bir - biridan farq qiladi. Tumshug'i oldinga chiqqan, yuzi yungsiz. Burun tepasi va qosh suyagi barcha erkaklarida yaxshi namoyon bo'ladi. Quloqlari ham yungsiz. Qalqon bezi ostida bir juft tomoq xaltasi bor u rezanator rolini bajaradi. Dumining uzunligi har xil turlarida turlicha. Makaklar Afrikaning Shimoliy va Osiyoning Pokistondan Yaponiyagacha, Tayvandgacha, Tibetdan Seylongacha bo'lgan hududda yashaydilar. Milan arxipelagidan Filippingacha bo'lgan joylarda ham uchraydi. Ular yashaydigan tropik o'rmonlarda ham Xitoy yaqinidan Hindiston, Seylon quruq butalar, hatto kaktusli joylarda ham bor. Qisman yerda yashovchi hayvonlardir. Ular yirtqichlardan saqlanish uchun daraxtlarda, qoyalarda uxlaydilar. Ular mevalar, ildizlar, yosh barglar, hasharotlar va ularning qurtlari, mollyuskalar, qisqichbaqalar bilan oziqlanadilar. Ekinzor- lardagi shakarqamishlar va makkajo'xorilar bilan ham oziqlanadilar.
   

Makaklarning hatti - harakatlari, hulq - atvorlari tabiy sharoitda va laboratoriya sharoitlarida yaxshi o'rganilgan. Ular guruh - guruh bo'lib yashaydilar. Guruhda bitta erkagi va bir nechta urg'ochisi, har-xil yoshdagi bolalari birga yashaydilar. Ular 30 hildan ortiq tovush chiqaradilar. Har bir tovush ma'lum bir ma'noni bildiradi. Aftini o'zgartirishni, qoshini qimirlatib, labini chappillatishni biladilar. Makaklar orasida joxil maymunlar - megatlarda dum bolmaydi 3-rasm.

Makaklar orasida rezus makak donor hisoblanadi. U tibbiyot maqsadlari uchun har yili Hindiston va Janubiy Sharqiy Osiyo mamlakatlaridan boshqa mamlakatlarga eksport qilinadi. Uning tanasi xira yashil - sariq yung bilan qoplangan, oyoqlari teng. Yuzi, qulog'i, panjasi och jigarrang. Anchagina yirik va xavfli. Guruh bo'lib yashaydi. Guruhda 20 tadan ortiq individ bo'ladi. Rezus makak Ximolayda Nepaldan to Shimoliy Birmaga qadar bo’lgan joyda yashaydi.

Rezuslar suvda yaxshi suzadi, sho'ng'iydi. Hindlar ulami muqaddas hayvon hisoblab, ovqatini bir qismini ularga qoldiradilar.




3-rasm. Makaklar.

2.