T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Tungi maymunlar yoki durukul maymunlar tunda hayot kechiruvchi yagona maymun avlodi hisoblanadi va u bitta turdan iborat. Uch yo’l yungli durukul maymuni Markaziy va Janubiy Amerikaning Parana va Paragvay daryolari tutashgan joylardagi o’rmonlarda yashaydilar. Ular mushukka o’xshash, gavda og’irligi 800 - 1200 gr, dumi 22- 42sm gavda uzunligi 24 - 47sm mayin yungli, uynglari jigarrang va kulrang qorin tomonidagi yunglar esa oqishroq bo’ladi. Yung rangi va qalinligi faslga qarab o’zgaradi. Yuz qismida tuklar juda kam. Bosh qismiida 3ta qoramtir yo’l bor. Bu yo’llar ko’zining yuqori qismida oq, yarim oysimon shaklda bo’ladi. Ko’zlari yirik yarqiroq jigarrang, ular shulasimon uzun sochlar bilan o’ralgan. Burun kataklari orasidagi devori ensiz. Quloqlari kichik bo’lib. Yunglar orasiga yashiringan. Boshmaldog’i yaxshi rivojlangan. Tirnoqlari qayrilgan yon tomonga bukilgan. Oyoqlari qo’lga nisbatan uzun. Kechasi ular ovoz chiqarmasdan harakatlanadilar. Bu ularni ov qilishida ko’mak beradi. Ular kichik qushlar, ko’rshapalaklar va hasharotlarni ov qiladilar. Osimliklarning mevalari va barglari bilan ham ovqatlanadilar. Ular deyarli suv ichmaydilar va shudring bilan qanoatlanadilar. Kunduzi daraxtlarning kovaklariga kirib uxlaydilar. Oila ota - ona bolalari bilan birga yashaydilar. Ota oila boshlig’idir. Ularning ovozlari qattiq, baland bu traxeyaning kengayishi va tomoqdagi havo xaltachalarini kengayganligi bilan aloqador. Tovushlari mushuk, it, yaguar tovushini eslatadi. Urg’ochisi bitta tug’adi 10 kun davomida ona qorniga so’ngra yelkasiga yopishib yashaydi. Keyin uni otasi parvarishlaydi. Rivojlanayotgan bolasi unchalik o’ynaqi bo’lmaydi. Bu hususiyati bilan durukullar boshqa maymunlardan farq qiladi.