T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Tuz dengiz suvida ko’p. Tuzni qidirib topish qadimgi qabilalarda alohidalanishning buzilishiga sababchi bo’lgan. Hozir ham sahro va cho’llarda bunday hayot kuzatiladi.

Yod. Odamning normal o’sishi va rivojlanishi uchun yod juda zarur. Uning yetishmasligi qalqonsimon bez funksiyasining buzilishiga sababchi bo’ladi. Bantu eskimos, yevropaliklar, osiyoliklarda, jumladan, O’zbekistonda ham yod yetishmasligi bilan bog’liq kasalliklar uchraydi.

Vitaminlar. Organizm ko’p vitaminlarni sintez qila olmaydi. U tashqaridan qabul qilinadi. Shunga ko’ra odam oziqasi hilma - xil bo’lishi kerak. Avitaminoz hamma irqlarda uchraydi. Agar ozuqada chorva mahsulotlari yetishmasa, A va D vitamini bilan bog’liq avitaminoz uchraydi. Bu vitaminlar sabzavotlarda ko’p. Shunday mulohazani B va C vitaminiga nisbatan ham aytish mumkin. Agar ozuqa bir xil bo’lsa, masalan, faqat donli o’simliklardan iborat bo’lsa, ularda yog’ va oqsillar kam bo’lsa, organizmda vitamin yetishmasligi ro’y beradi. Masalan, makkajo’xoridan iborat oziqani ko’p iste’mol qilish oqibatida nikotin qisman yetishmasa va pellarga kasaligi paydo bo’ladi. Ozuqada hayvon yog’i va yangi sabzavotlar yetishmasa, D avitaminoz kasali paydo bo’ladi.

Oziqlanishning yashash muhitiga bog’liqligi. Dunyo aholisining qanday irqqa mansubligidan qat’iy nazar oziqlanishni 3 guruhga bo’lish mumkin.

1.