T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Ekologik muhitni o‘zgarishini qanday salbiy tomonlari bor?

Er yuzida aholi sonini ortishi qanday energiya manbalariga ehtyojini ortirmoqda?

Zot va navlar xilma-xilligi va ularning yangilarini yaratishning ilmiy - amaliy ahamiyatini tushuntiring.

Genetik injeneriyaning rivojlanishini inson uchun foydali tomonlarini tushuntiring.

Biotexnologiya taraqqiyotini inson uchun ahamiyatini tushuntiring.

20§. Odamning tabiiy adaptatsiyasi

Tayanch tushunchalar va bilimlar: akseleratsiya, akseleratsiya sabablari, odamning tabiiy adaptatsiyasi, haroratga moslashish, muhitning noqulay sharoitlari, termoadaptatsiya, oziqlanish ekologiyasi.

Har bir odamning tuzilishi yashash muhitining o’ziga xos iqlim rejimiga bog’liq. Yer sharida yil davomida issiq, sovuq bo’lishi, bulutli kunlar, shamol bo’lishi yoki bo’lmasligi yomg’irli kunlar doimo almashinib turadi. 0 - 30⁰ kenglikda issiq, 30 - 45⁰ kenglik iliq, 45 - 60⁰ kenglikda mo‘tadil, 60 - 90⁰ kenglikdagi iqlim sovuq hisoblanadi. Har qanday katta mintaqa kichik mintaqalardan iborat. Har bir mintaqa uchun o’rtacha iqlim yillik harorati mavjud issiq iqlimda o’rtacha yillik harorat 27 - 21 C⁰, iliq iqlim 21-16 C⁰, mo‘tadil iqlim 15 - 5 C² sovuq iqlim uchun - 5 C⁰ past harorat xarakterlidir.

Haroratga moslanish. Odam yashaydigan iqlim haqiqatan bir qancha iqlim qobiqlari yoki mikroiqlimlardan tashkil topgan. Bu kiyim bosh, uy va imoratga imkoni mikroiqlimlar va georgafik mikroiqlimdan tashqil topgan. Geografik omillar orasida odamning tashqi tanasi bilan tashqi muhit o’rtasida issiqlik almashinuv jadalligiga bevosita ta’sir etuvchi omillar birinchi darajali hisoblanadi. Organizmning adaptatsiya samaradorligi gomoyatermning buzish darajasiga bog’liq. Odamning haroratga bo’lgan moslanishi uch tipda bo’ladi.

1. 
   Umumiy fiziologik moslanish termoregulatsiya funksiyasi, metobolizm sirkulatsiya sistemalari bilan bog’liq bo’lgan. U xilma xil harorat muhitida yashash va ishlashni ta’minlaydi. Odamning bu xususiyati keyinroq rivojlangan. Moslanish qisqa va uzun muddatli bo’ladi.
   
2. 
   Maxsus fiziologik, anatomik, antropologik adaptativ reaksiyalar bo’lib, uning asosida genotipning o’ziga xosligi yotadi.
   
3. 
   Madaniy ijtimoiy moslanishga odamning uy joy, kiyim - kechak issiqlik ventilyatsiya sistemasi bilan ta’minlanishi kiradi.