Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

4.3 Mavjud vaziyatni tahlil qilish va baholash
Mavjud vaziyatni tahlil qilish va baholash Havzaviy Rejani 
ishlab chiqishda asosiy yo‘nalish hisoblanadi. Tahlil/baholash 
ishlari manfaatdor tomonlarning o‘z kuchlari yoki jalb etilgan 
qo‘shimcha ekspertlar yordamida amalga oshirilishi mumkin va 
bu faoliyat quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
• Suv resurslarini boshqarish masalalaridagi muammo
-
larni va ularning ehtimoliy yechim yo‘llarini aniqlash maqsadida 
amaldagi suv resurslarini boshqarish faoliyatini baholash;
• Havzadagi muammolarni keltirib chiqaruvchi va yaxshi
-
lashni talab etuvchi barcha asosiy tarmoqlarni tahlil qilish; 
• Muammolar va ularning yechimi bo‘yicha tav-
siyalar ro‘yxatini shakllantirish; 
• Berilgan davr uchun ustuvor bo‘lgan masalalarni aniqlash. 
Vaziyatning tahlili va uni baholash natijalari texnik ma’lu
-
motlar, ekspertlar tomonidan olingan sub’ektiv ma’lumotlar 

---

135
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
hamda statistik ma’lumotlar balansiga asoslangan bo‘lishi lozim. 
Ma’lumotlarni to‘plash to‘liq hajmda va maksimal miqdordagi 
muammolarni aniqlashga yo‘naltirilgan tarzda amalga oshiri
-
lishi lozim. Tahlilni o‘tkazish jarayoniga barcha manfaatdor to
-
monlar bevosita yoki bilvosita (jumladan, intervyu o‘tkazish 
yoki muayyan ma’lumotlarni olish bo‘yicha so‘rovnoma yubo
-
rish orqali) jalb etilishi lozim. Bunday yondashuv barcha turli 
darajalarda va turli sohalarda mavjud muammolarni aniqlash 
imkonini beradi. Zamonaviy innovatsion, informatsion-kom
-
munikatsion texnologiyalarni keng qo‘llash tahlil va baholashni 
o‘tkazishning muhim jihati hisoblanadi. Bunday innovatsion, in
-
formatsion-kommunikatsion texnologiyalar qatoriga quyidagi
-
larni kiritish mumkin: 
1) Internet on-layn ma’lumotlar bazasi; 
2) GAT (geografik axborot tizimlari);
3) Masofadan zondlash;
4) GPS tizimlarini qo‘llash. 
Tahlillar va baholashlar natijalari ularning qo‘shimcha fikr va 
mulohazalari hamda takliflarini olish maqsadida barcha man
-
faatdor tomonlarga tarqatilishi lozim. Ma’lumotlarni tarqatish 
uslublari turlicha bo‘lishi mumkin, masalan, barcha manfaat
-
dor tomonlarni jalb etgan holda tarmoqlararo dialoglarni tash
-
kil etish. Albatta, bunday kompleks tahlil natijasida ko‘p sonli 
muammolar va o‘z yechimini kutayotgan masalalar aniqlanishi 
mumkin. Aniqlangan barcha muammolar maxsus «muammolar 
reestri» deb nomlanuvchi ro‘yxat ko‘rinishida shakllantiriladi. 
Havzaviy rejalashtirish doirasida reestrga kiritiladigan muam
-
mo va masalalar quyidagilar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin:
• Aholini suv bilan ta’minlash va oziq-ovqat mahsulotlarini 
ishlab chiqish; 
• Aholining sog‘ligini ta’minlash; 
• Atrof-muhitga salbiy ta’sirlarni kamaytirish; 

---

136
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
• Boshqaruv samaradorligini oshirish; 
• Monitoringni rivojlantirish; 
• Tadqiqotlar yoki texnik qayta jihozlash va boshqalar. 
Muammolar reestri – havzaning barcha muammola-
rini identifikatsiyalash, baholash va ularning dolzarbli-
gini aniqlash jarayoni asosida tuziladi. Aniqlangan barcha muam
-
molar reestrga kiritilishi lozim. Muammolar reestri muam
-
molar yechimi bo‘yicha harakatlar yoki tadbirlarni o‘z ichiga 
olmaydi, biroq unda muammo yechimi ustidan nazorat olib 
borish imkonini beruvchi o‘lchanadigan ko‘rsatkichlar ro‘yxati 
keltiriladi. Muammolar reestri ustuvorliklarni aniqlash va ularni 
navbatlashtirish uchun asos sifatida ishlab chiqiladi. Aniqlangan 
ustuvor muammolar Havzaviy Reja maqsadi va vazifalarini bel
-
gilash hamda tadbirlar ro‘yxatini tuzish uchun asos hisoblana
-
di. Muammolar reestri barcha manfaatdor tomonlar va keng 
jamoatchilik uchun ochiq bo‘lishi lozim, chunki ular ham muam
-
molar ro‘yxatini kengaytirish yoki qisqartirish bo‘yicha takliflar 
berish huquqiga egadirlar.
Muammolar reestri ustunlariga izohlar: 
1. Aniqlangan muammo – tabiiy muhitdagi yoki iqtisodiy 
va ijtimoiy rejalardagi salbiy o‘zgarishlar. Barcha muammolar 
guruhlari bo‘yicha tahlil qilinadi, ular aniq belgilangan hamda 
shakllangan bo‘lishi kerak.
2. Salbiy oqibatlar – muayyan muammo mavjudligi bilan 
bog‘liq ravishda sodir bo‘lishi ehtimoli bor noqulay hayotiy 
sharoitlarning ro‘yxati.
3. Sabablari – muayyan ekologik muammolarning paydo 
bo‘lishiga olib keladigan omillarning ro‘yxati.
4. Faoliyat elementlari – atrof-muhit bilan o‘zaro ta’sirda 
bo‘ladigan va muayyan muammoning kelib chiqishiga olib ke
-
luvchi inson faoliyati sohalari (yo‘nalishlari, tarmoqlari, turlari) 

---

137
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
ro‘yxati.
5. Ko‘rsatkich – ularning qiymatlari bo‘yicha muayyan 
ekologik muammolar holati (kamayishi yoki, aksincha, ko‘payi
-
shi)ni kuzatish lozim bo‘lgan indikatorlar tizimi.
6. Ranjirovka bali – ranjirovka bali o‘tkazilgandan keyin 
mazkur muammoga berilgan raqamli ko‘rsatkich. (4.1-jadval)