Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

Muammolarni baholashning ehtimoliy mezonlari:
• Ta’sir ko‘lami. Ta’sirning ko‘lami besh balli shkala bo‘yicha 
baholanadi. Maksimal qiymat (5 ball) global ahamiyatga ega 
bo‘lgan muammolarga (masalan, iqlim o‘zgarishi yoki Xalqaro 
tabiatni muhofaza qilish kengashining Qizil kitobiga kiritilgan 
ma’lum turlarning yo‘qolib borishi) beriladi. «4 ball» qiymati esa 
katta hududlarga yoki ekotizimlarning har xil turlariga (masalan, 

---

139
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
transchegaraviy suvlarga) bo‘ladigan ta’sirlarga beriladi. «3 ball» 
qiymati – katta maydonlarni qamrab oluvchi, territorial xarak
-
terga ega bo‘lgan o‘rtacha xarakterdagi ta’sirlarga beriladi. «2 
ball» qiymati – uzoq vaqt davomida asta-sekin tarqalishi ehti
-
moli bo‘lgan lokal ta’sirlarga beriladi. «1 ball» minimal qiymati 
– nuqtaviy lokal xarakterga ega bo‘lgan va keyinchalik suv yoki 
havo orqali tarqalishi mumkin bo‘lmagan, flora va faunaning un
-
ikal yashash sharoitlariga ta’sir etmaydigan ta’sirlarga beriladi. 
• Ta’sirlarni o‘zgartirishning murakkabligi/bahosi. Mazkur 
mezon u yoki bu muammoni xarakterlovchi, salbiy vaziyatni 
o‘zgartirishning texnik, moliyaviy yoki tashkiliy murakkabliklar
-
ini baholaydi. Bunda maksimal qiymatlar (3 dan to 5 gacha) 
texnik va moliyaviy jihatlardan yechimini ta’minlash mumkin 
bo‘lgan muammolarga beriladi. Amalga oshirish murakkab 
bo‘lgan muammolarga pastroq qiymatlar (1-2) belgilanadi. 
• Vaqt chegaralari. Mazkur mezon u yoki bu muammoni xar
-
akterlovchi salbiy vaziyatni o‘zgartirish uchun zaruriy vaqt che
-
garalarini baholaydi. Bunda maksimal qiymatlar (3 dan to 5 ga
-
cha) yechimi kam muddat talab qiluvchi muammolarga beriladi. 
Uzoq muddat talab etuvchi o‘zgarishlar esa kichikroq qiymatlar
-
ga ega bo‘ladi (1-2).
• Jamoatchilik tomonidan qiziqish. «1 ball» – minimal qiymat, 
jamoatchilik tomonidan qiziqish bo‘lmagan muammolarga beri
-
ladi. Jamoatchilik tomonidan qiziqish kam, lokal ko‘lamda bo‘lgan 
va qiziqqan manfaatdor tomonlarning soni cheklangan muam
-
molarga «2 ball» qiymati beriladi. Keng jamoatchilik qiziqishi 
havza darajasida bo‘lgan muammolarga «3» yoki «4» ball qi
-
ymati beriladi. Milliy va (yoki) xalqaro miqyosdagi jamoatchi
-
lik e’tiborini tortgan muammolarga eng yuqori «5 ball» qiymati 
beriladi. 
Baholash mezonlari bo‘yicha berilgan barcha qiymat
-
lar «Muammoning ustuvorligi reytingi» ustunida jamlanadi. 

---

140
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
«Muammoning ustuvorligi reytingi»ning yuqori qiymatlari – 
muayyan muammoning ahamiyati juda yuqoriligi, zudlik bilan 
hal qilinishi zarurligi va uning mumkinligini ko‘rsatadi. 
Iqtisodiy 
tanazzul
Qashshoqlikning 
ortishi
Yerlarning 
degradatsiyasi
Aholining 
ko‘chib ketishi
Oziq-ovqat 
yetishmovchiligi
Hosildorlikning 
pasayishi
Suv mojarolari
Vegetatsiya davrida 
suv yetishmasligi
Suvdan samarasiz va 
maqsadsiz foydalanish
Suv yetkazib berish 
vaqtida suvning 
isrofgarchiligi
Qishloq xo‘jaligi 
yerlari maydonining 
ortishi
Mavsumiy 
yog‘in
Ilg‘or iqtisodiy 
texnologiyalarning 
joriy etilmasligi va 
bilimlar yetishmasligi
Iqtisodiy 
manfaatdorlik 
yetishmasligi
Irrigatsiya tizim-
larining yomon 
holatda 
Q/x mahsulotlariga 
bo‘lgan talab ortib 
borishi
Iqlim 
o‘zgarishi
Suv resurslaridan ratsion-
al foydalanish ahamiyatini 
tushunish yo‘qligi
Irrigatsiya tarmoqlarini 
qayta qurishga kam 
moliya ajratilishi
Aholi sonining 
ortishi
Mahalliy f/х xabar
-
dorligi past darajada 
ekanligi