|
Лаборатор - асбобий текширишлар. Умумий қон таҳлили. Касаллик қўзиган даврда таёқча ядроли нейтрофилли лейкоцитоз ва ЭЧТ ошиши, гипоксемия ривожланганда полицитемик (гематокритнинг ўзгариши - аёлларда 47% дан, эркакларда 52% дан юқори, эритроцитлар сонининг ошиши, гемоглабин концентрацияси кўпайганлиги, ЭЧТнинг пастлиги, қоннинг қуюқлиги) синдром шаклланиши. Қон зардобида ўткир фазали оқсиллар (α1 – антитрипсин, α1 – гликопротеид, α2 – макроглобулин, гаптоглобулин, церулоплазмин, серомукоид, С-реактив оқсил), умумий оқсил ва оқсил фракцияларини аниқлаш аҳамиятга эга. Бу кўрсаткичлар бронхлар яллиғланиши фаоллигини кўрсатади.
Артериал қондаги газ таркибини текшириш нафас етишмовчилиги ва унинг даражасини аниқлашга ёрдам беради. ЎСОК нинг ўрта ва оғир даражада кечишида, 1ЖНЧҲ 50% дан паст бўлиши, ўнг қоринча етишмовчилиги белгилари мавжуд бўлиб, хансираш ривожланиши ушбу текширишни ўтказишга кўрсатма ҳисобланади. Агар РаО2 <60 мм сим. устуни ёки SаО2 <90% бўлса зудлик билан кислород ёрдамида даволаш ўтказиш лозим.
Иммунологик текшириш. Қон зардобидаги оқсил α1 – антитрипсин дефицитига шубҳа бўлганда (α1-глобулин топилмайди) ўтказилади.
Балғамни цитологик таҳлили яллиғланиш характери ва уни чақирган бактериялар (шу жумладан уларнинг антибиотикларга сезувчанлиги) ҳамда атипик ҳужайралар мавжудлигини аниқлаш имконини беради. Балғам шиллиқли характерда бўлса 40-50% гача бронхиал эпителиялар, 25-30% гача нейтрофиллар ва альвеоляр макрофаглар аниқланади. Яллиғланиш яққол ривожланган бўлса 85-95% атрофида нейтрофиллар, альвеоляр макрофаглар, бронхиал эпителий ҳужайралари учрайди.
Чекувчиларда касалликни гемофил таёқчаси, моракселла қўзғатувчилари, қарияларда стафилакокк, кўк йиринг таёқча ва клибсиелла, ёш ва ўрта ёшлиларда кўпинча атипик ҳужайра ичи микроорганизмлари - хламидия, легионелла, микоплазма чақиради.
Аниқ ташҳис қўйиш учун қуйидаги қатор асбобий текширишларни ўтказиш лозим. Улар орасида ташқи нафас фаолиятини аниқлаш етакчи ўринлардан бирини эгаллайди. Ушбу усул нафақат ташҳис қўйиш, балки касалликни оғирлик даражасини, авж олиш даврини, прогнозини, меҳнатга лаёқатлиликни аниқлаш ҳамда индивидуал даво танлаш ва унинг самарадорлигини баҳолаш имконини яратади. Ташқи нафас фаолияти кўрсаткичлари 1ЖНЧҲ – 1 сонияда жадал чиқарилган нафас ҳажми, ЎЖҲС – ўпкани жадаллашган ҳаёт сиғими, 1ЖНЧҲ/ЎЖҲС – яъни Тиффно индексига қараб баҳоланади. Касаллик даражасидан қатъий назар Тиффно индекси 70% дан паст бўлса бу обструкцияга хос белги ҳисобланади. Ушбу ўзгариш беморда бир йилда камида 3 марта аниқланган ҳолларда обструкция сурункали ҳисобланади.
Бронхолитик синамалар обструкциянинг бор ёки йўқлиги, шунингдек унинг қайси даражада қайтар ёки қайтмаслигини аниқлаш, касалликни прогноз қилиш, бронхиал астмани инкор этиш ва дориларни индивидуал танлаш мақсадида ўтказилади. Бунинг учун β-адреномиметиклар (сальбутамол 400 мкг ёки фенотерол 400 мкг), М-холиноблокаторлар (ипратропиум бромид (атровент) 80 мкг) ёки комбинацияланган препаратлар (фенотерол 50 мкг + ипратропия бромид 20 мкг- беротек) ишлатилади.
Пикфлоуметр ёрдамида нафас чиқаришни авжий тезлиги (НЧАТ) аниқланиб, унга асосан бронхиал обструкциянинг кунлик ўзгариши, унинг ўтказувчанлиги, даво самарадорлиги баҳоланади ҳамда қиёсий ташхис ўтказиш имкони туғилади. Бу усулни оддий ва тез бажариш имконияти мавжудлиги сабабли, нафақат шифохона, балки ҚВП ва ОП шароитида ҳам амалга ошириш мумкин.
НЧАТ нинг кунлик ўзгариши (эрталабки ва кечки кўрсаткичлар фарқи) қуйидагича ҳисобланади:
Х – НЧАТ нинг бир кеча кундузда ўзгариши (%)
НЧАТ эрталаб – эрталаб бронхолитик қабул қилишдан олдин,
НЧАТ кечқурун – кечқурун бронхолитик қабул қилгандан кейин.
Кунлик ўзгариш 20% гача ва ундан юқори бўлиши бронхлар гиперреактивлигини кўрсатади.
Кўкрак қафаси рентгенографияси. Диафрагма гумбазини пастга тушиши ҳамда текисланиши ва ҳаракати чегараланганлиги, ўпка ретростернал шиши ва эмфизема белгилари, пневмосклероз шунингдек, ўпка раки, сил, пневмония, спонтан пневмоторакс, плеврага суюқлик йиғилиш ҳолатлари мавжудлиги ҳамда бошқа асоратлар аниқланади (30 - расм). Касалликнинг оғир кечишида ўпка артериал гипертензияси, улар илдизини кенгайиши ва сурункали ўпка юрак билан ўнг қоринча гипертрофияси ҳамда дилатацияси аниқланади (31-расм).
ЭКГ ёрдамида юрак ўнг бўлимининг гипертрофияси ёки зўриқиш ва ўпка-юрак белгилари, ритм ва ўтказувчанлик бузилиши (Гис тутами ўнг оёқчасини қамали) ҳамда гипоксияни аниқлаш мумкин.
Кўкрак қафаси аъзолари компютер томографияси - эмфиземанинг махсус анатомик типини (панацинар, центроацинар ёки парасептал) ҳамда бронхоэктаз ва унинг жойлашган жойини эрта аниқлаш имконини яратади. Ундан ташқари ЎСОК клиникасини берувчи бошқа касалликлардан (ўпка раки, сил) инкор қилиш мақсадида қўлланилади.
Бронхоскопия. Ушбу усул ёрдамида бронхлар шиллиқ қавати бевосита кўрилади, ундан олинган аралашма микробиологик, цитологик текширилади. Шунингдек, зарурат бўлганда бронхлар шиллиқ қаватидан биопсия олиниб, (биринчи навбатда ўпка ракига шубҳа бўлганда) цитологик текширув ўтказиш мумкин. Бунда ЎСОК да нейтрофилларнинг ошиши ва лимфоцитлар аниқланади. Микробиологик текширувда асосан яллиғланиш жараёни қўзғатувчилари аниқланади (нафас йўли инфекциялари, Pneumocystis carini, сил микобактерияси, цитомегаловирус, замбуруғ ва бошқа қўзғатувчилар).
ЭхоКГ - ўпка гипертензия белгиларини аниқлаш ва юрак ўнг бўлими дисфункциясини баҳолашга ёрдам беради.
Жисмоний зўриқиш билан (6-дақиқали юриш билан ўтказиладиган) синама. Бемор шикоят қилаётган хансираш даражаси билан 1ЖНЧҲ бир-бирига мослигини аниқлаш ушбу синамани ўтказишга кўрсатма ҳисобланади. Шунингдек унинг ёрдамида даво самарадорлигини назорат қилиш ва бемор учун индивидуал тиббий тиклаш дастурни танлаш мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
