Sun’iy intelekt

Bilimlar va ularning xususiyatlari. Bilimlarni ifoladash mavzulari (Knowledge Repesentation KR) ancha vaqtdan beri sun’iy intelekt soxasidagi ishlarda asosiy yо‘nalishlardan biri bо‘lib kelmoqda, negaki bilimlar ifodalanishining tо‘g‘ri uslubini tanlash tizimini muvaffaqiyatli barpo etishi xam bu bilimlar qо‘llaniladigan dasturiy ta’minotning о‘zini ishlab chiqilishidan xech xam kam bо‘lmagan omil deb hisoblanmaydi. Bilimlarni ifodalash tematikasi bilan uning axamiyatiga kо‘ra kam bо‘lmagan bilimlarni ifodalash tematikasi zich bog‘langan bо‘lib, u kompyuterli fanlarning ma’lumotlar bazasini loyihalash kabi soxasida kо‘rib chiqiladi. Sо‘zsiz ravishda, ma’lumotlar bazalari bilimlar emas, balki ma’lumotlarning masalan, ombordagi tovar-material zaxiralarining inventor schyotidagi ma’lumotlar, kreditor qarzlar tо‘g‘risidagi ma’lumotlar, debitor qarzdorlik tо‘g‘risidagi ma’lumotlar va repozitoriylari sifatida kо‘rib chiqiladi, ammo xozirgi paytda kо‘p sonli kompaniyalar bilimlarni chiqarib olinishi uchun ma’lumotlarda yashirin qonuniyatlarni analiz qilinishi yо‘nalishida aktiv faoliyatni olib bormoqdalar.
“Bilimlar” xuddi “sevgi” kabi shunday bir sо‘zlardan bо‘lib, ularning ma’nosini har kim tushunadi, ammo uni ta’riflashga qiynaladi.
“Bilim” sо‘zini almashtiruvchi sо‘zlar sifatida kо‘p xolatlarda ma’lumotlar, faktlar, asos-dalillar kabi sо‘zlar ishlatiladi.
“Bilimlar” tushunchasining turli xil ilm va fan soxalarida va amaliyotida keng tarqalganligi va qо‘llanilishiga qaramay, mazkur atamaning aniq bir belgisi mavjud emas.
Kо‘p xolatlarda pragmatik deb nomlangan yondashuv qо‘llaniladi: bilimlar deydi – rasmiylashtirilgan ma’lumotlar bо‘lib, ularni dalil sifatida keltiradi yoki ularni mantiqiy xulosa chiqarish jarayonida qо‘llaydi. Ammo bu tarzdagi aniqlashlar chegaralangandir. U ongni bilimlar tо‘g‘risidagi va tugishli ravishda xulosa chiqarish mexanizmlari tо‘g‘risidagi tushunchalarni ifodalanishining mavjud bо‘lgan uslublari darajasidayoq qayd qilib, о‘zlariga bashqalarni ifodalashga qо‘ymaydilar.
Avval kо‘rib chiqilgan “ma’lumotlar” tushunchasi belgilanishi asosida ularning xususiyatlari va о‘ziga xosliklarini aniqlab, shundan sо‘nggina “bilimlar” tushunchasiga о‘tishga xarakat qiladi.
Eslatish joizki, ma’lumotlar deb, professional faoliyatning avtomatlashtirish vositalari orqali keyinchalik ishlov berish, saqlash va uzatish uchun yaroqli bо‘lgan rasmiylashtirilgan axborotga aytiladi.
Qaysi xususiyatlar ma’lumotlarni bilimlarga aylantirar ekan?
Bilimlarning 6 ta asosiy xususiyati sanaladi va xarakterlanadi (ulardan bir qismi ma’lumotlarga ham tegishlidir).
Bilimlarga asoslangan, tushunchalarni tassavur qilish va tizimlarni ishlab chiqish.
Bu Sun’iy intellektni о‘rganishdagi asosiy yо‘nalish xisoblanadi. Unga kо‘ra ekspert tizimlarini tasvirlaydigan yani bilimlarni tasvirlashni modelini tuzish, bilimlar bazasini tuzishlar kiradi. Oxirgi paytlarda bilimlarni chiqarib olishda о‘ziga modellar, chiqarib olish va bilimlarni shakillantirish usullari, bilimlar injeneriyasiga umumlashib ketadi. Tizimlarni loyxalashda ya’ni bilimlarga asoslangan xolda (BAT), bilimlardan foydalaniladi ekpertlar tomonidan aniq bir qoidalarga qaratilib u yoki bu amallarni bajarish tushuniladi. Bu yо‘nalish insonni yaratuvchanlik imitatsiyasini kuzatib boradi yani bunda tuzilmali va notuzilmali mummolar taxlil qilinadi. Ushbu yо‘nalishda izlanishlarda tasvirlash modellari tuzilib, bilimlarni chiqarib olish va qurish bundan tashqari bilimlar bazasini (BB) tuzish о‘rganiladi, ya’ni BAT ni yadrosi xosil qilinadi. BAT odatiy xollarda ekspert tizimlar xisoblanadi (ET).
Bilimlarga asoslangan, tushunchalarni tassavur qilish va tizimlarni ishlab chiqish.
Bu Sun’iy intellektni о‘rganishdagi asosiy yо‘nalish xisoblanadi. Unga kо‘ra ekspert tizimlarini tasvirlaydigan yani bilimlarni tasvirlashni modelini tuzish, bilimlar bazasini tuzishlar kiradi. Oxirgi paytlarda bilimlarni chiqarib olishda о‘ziga modellar, chiqarib olish va bilimlarni shakillantirish usullari, bilimlar injeneriyasiga umumlashib ketadi. Tizimlarni loyxalashda ya’ni bilimlarga asoslangan xolda (BAT), bilimlardan foydalaniladi ekpertlar tomonidan aniq bir qoidalarga qaratilib u yoki bu amallarni bajarish tushuniladi. Bu yо‘nalish insonni yaratuvchanlik imitatsiyasini kuzatib boradi yani bunda tuzilmali va notuzilmali mummolar taxlil qilinadi. Ushbu yо‘nalishda izlanishlarda tasvirlash modellari tuzilib, bilimlarni chiqarib olish va qurish bundan tashqari bilimlar bazasini (BB) tuzish о‘rganiladi, ya’ni BAT ni yadrosi xosil qilinadi. BAT odatiy xollarda ekspert tizimlar xisoblanadi (ET).