Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari. Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari

Sotsial iqtisodiy sharoit omili.

• Eroziya jarayonini nafaqat tabiiy balki, sotsial- iqtisodiy sabablar ham keltirib chiqaradi. U tuproqqa ishlov berish usuli, yerdan foydalanish, hududni tashkil qilish, almashlab ekish harakteriga bog’liq. V.V.Dokuchaev dashtni haydash o’rmonlarni yo’qotishni ham sotsial - iqtisodiy guruhga kiritdi.

Tuproq eroziyasi turlari.

• Eroziyani asosan ikki guruhga bo’lish mumkin.
• Suv eroziyasi, ya’ni tuproqni suv yuvishi natijasida sodir bo’ladi.
• Shamol eroziyasi - shamol ta’sirida tuproqning yemirilib, bir joydan ikkinchi yerga ko’chishi orqali vujudga keladi.

Tuproq suv eroziyasi xillarini mutaxassislar 2 pozitsiyada qaraydi: tuproqqa ta’sir qilish harakteri, ya’ni paydo bo’lishi shakli bo’yicha va tuproqqa tushadigan suvning kelib chiqishi bo’yicha.

• Tuproq suv eroziyasi xillarini mutaxassislar 2 pozitsiyada qaraydi: tuproqqa ta’sir qilish harakteri, ya’ni paydo bo’lishi shakli bo’yicha va tuproqqa tushadigan suvning kelib chiqishi bo’yicha.
• Eroziyaning paydo bo’lishi shakli bo’yicha sirtqi (yassi yuza) ensiz oqimi va jarlik xillari farq qilinadi.
• Sirtqi (yassi, yuza) eroziya deganda, yer yuzasidan yog’in suvlari bir hil qalinlikda bir tekis yassi sirt bo’ylab oqib, tuproqning bir tekis ustki qatlamini yuvib ketishi tushuniladi. Bu hildagi eroziya hamma yerlarda ham sodir bo’laveradi. Bunda yog’in tomchisi tuproq kesakchalarini maydalab ularni chirindi bilan birga bir tekis oqizib ketishi natijasida bora-bora tuproqning ostki unumsiz qatlami ochilib qolishi mumkin.

Eroziya jadalligi tuproq uning massasining «t» vaqt birligi ichida maydon birligidan «5» yo’qolish bilan o’lchanadi va u t/ga yoki mm/yil da ifodalanadi.

• Eroziya jadalligi tuproq uning massasining «t» vaqt birligi ichida maydon birligidan «5» yo’qolish bilan o’lchanadi va u t/ga yoki mm/yil da ifodalanadi.
• Tuproq paydo bo’lish tezligi ham shu birlikda o’lchanadi. Shuning uchun ham eroziya tezligi bilan tuproq paydo bo’lish tezligi taqqoslanib tuproqning eroziyaga xavfliylik darajasi to’g’risida fikr yuritiladi.
• Agar eroziya tezligi tuproq profilining chuqurlik bo’yicha rivojlanish tezligidan katta bo’lsa tuproq eroziyaga havfli deb hisoblanadi.