Sud va huquqni muhofaza qilish organlari

Шартли равишда шундай гуруҳлар-дан учтасини тузиш мумкин:
– фуқаролик, оила, меҳнат ва ер билан боғлиқ ҳуқуқий муносабатлардан келиб 
чиқадиган низолар бўйича ишлар; 
– алоҳида тартибда кўриладиган ишлар; 
– қонун билан уларнинг ваколатига бириктирилган бошқа ишлар. 
27)Jinoyat ishlari bo‘yicha tuman (shahar) sudi qanday vakolatlarga ega.?
Tumanlararo, tuman sudlarining asosiy vakolati birinchi instansiyada jinoyat va ba‘zi bir 
boshqa ishlami ko‗rib chiqish, ya‘ni yuqorida ta‘kidlab o‗tilganidek, muayyan ishlar 
bo‗yicha q o ‗yilgan masalalarga oid (jinoiy javobgarlikka tortilgan shaxsning aybdor yoki 
aybsizligi, qonunda ko'zda tutilgan jazoni qo'llash yoki qo‗llamaslik, mulkiy da‘volarni 
isbotlanganligi yoki isbotlanmaganligi va sh.k.) qarorlami qabul qilishdan iborat, 
28)Tumanlararo, tuman (shahar) sudi raisining huquq va majburiyatlari.? 
Фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман (шаҳар) суди раис ва судьялардан 
иборат бўлади. Жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) суди раис, судьялар ва халқ 
маслаҳатчиларидан иборат бўлади. 
Ушбу судларда ишни ташкил қилиш суднинг кундалик иши устидан раҳбарлик 
қилувчи суд раисининг зиммасига юклатилади. 
Фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман (шаҳар) суди, жиноят ишлари бўйича 
туман (шаҳар) судининг раиси суд кенгашида раҳбарлик қилиш ва ишни судьялар 
ўртасида тақсимлашдан ташқари халқ маслаҳатчилари билан ишлашни ташкил қилади, 

---

фуқароларни шахсан қабул қилади, уларни суд томонидан қабул қилиш, ариза ва 
шикоятларни кўриб чиқиш ишларини ташкил этади. 
Суд раиси суд фаолиятини такомиллаштириш мақсадида суд амалиѐтини 
умумлаштириш ва суд статистикасини юритиш ишларига раҳбарлик қилади, қонун 
бузилишини, ҳуқуқбузарликлар содир этилишига олиб келган сабаблар ва шарт-
шароитларни бартараф этиш тўғрисида давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва 
мансабдор шахсларга тақдимномалар киритади; суд ходимларининг малакасини ҳамда 
халқ маслаҳатчиларининг юридик билимларини ошириш ишларини ташкил этади.
Asosiy bo‗gMn sudlarining sudyalari quyidagi huquqlarga egalar: m ansabdor shaxslar va 
fuqarolardan odil sudlovni amalga oshirish bilan bog‗liq boMgan o ‗z farmoyishlarining 
bajarilishini talab qilish; mansabdor va boshqa shaxslardan odil sudlovni amalga oshirish 
uchun zarur bolgan axborotlami olish; uyushmalarga birlashish va qonun hujjatlariga 
muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo‗lishi m um kin.
Ташкилий жиҳатдан суд идораси ишига раҳбарлик қилади, суд ходимлари билан 
меҳнат шартномаларини тузади ва бекор қилади, қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа 
ваколатларни амалга оширади. 
Суд раиси ѐрдамчи, девонхона бошқарувчиси, иш юритувчи ва бошқаларни танлаш, 
ишга қабул қилиш ва ишдан бўшатиш ишларини амалга оширади. 
Амалдаги қонунчиликка мувофиқ ("Судлар тўғрисида" қонуннинг 38-моддаси) 
фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман (шаҳар) судининг, жиноят ишлари 
бўйича туман (шаҳар) судининг раиси йўқлигида унинг ваколатлари судьяларнинг 
тегишли малака ҳайъатининг қарори билан ушбу туманлараро, туман (шаҳар) 
судининг судьялардан бирининг зиммасига юклатилиши мумкинлиги кўзда тутилган. 
29)Tumanlararo, tuman (shahar) sudining ishlari tashkil etilishi. ? 
Tumanlararo, turnan sudlarida ishni to‗g‗ri tashkil etish sudlarningsamarali faoliyatlarini 
la‘minlashda muhim ahamiyatga ega bo‗lib, bu vazifa sud raisi zimmasiga yuklatiladi. Sud 
ishini tashkil etishda sud raisidan tashqari barcha sudyalar va boshqa sud xodimlari ishtirok 
etadi. Sud ishini tegishli darajada tashkil etmasdan turib ishlarni tez, toMiq va to‗g‗ri ko‗rib 
chiqish va sud oldida turgan profilaktik va boshqa vazifalarni amalga oshirish mumkin emas. 
kutubxonasi Ish rejalashtirish asosida tashkil etiladi. Sud rejasida kadrlar bilan ishlash, xalq 
m aslahatchilarini yuridik tayyorlash, tumanda qonuniylik ahvolini o ‗rganish, m a‘lum 
turdagi sud ishlarini ko‗rib chiqish amaliyotini umumlashtirish, ish yuritishni tashkil qilish va 
boshqalar nazarda tutiladi. 

---

Har bir sudyaning joriy rejasi sud maslahatlarini o‗tkazish, aholini qabul qilish, sayyor sud 
majlislarini tashkil etish, majlis va seminarlarda ishtirok etish va boshqalarni o‗z ichiga oladi. 
Har bir sudda tashrif buyuruvchilami qabul qilish sud raisi, barcha sudyalar tomonidan qat‘iy 
belgilangan va aholi uchun qulay vaqtda amalga oshiriladi 
30)Sudyalar va xalq maslahatchilarining asosiy huquqlari.? 
Asosiy bo'g'in sudlarining sudyalari: mansabdor shaxslar va fuqarolardan odil sudlovni 
amalga oshirish bilan bog'liq bo'lgan o'z farmoyishlarining bajarilishini talab qilish; 
mansabdor va boshqa shaxslardan odil sudlovni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan axborot 
olish; uyushmalarga birlashish huquqiga ega. Sudyalar qonun hujjatlariga muvofiq, boshqa 
huquqlarga ham ega bo'lishi mumkin. O 'z navbatida, davlat organlari, mansabdor shaxslar, 
jam oat birlashmalari, boshqa yuridik va jismoniy shaxslar sudyalarning odil sudlovni 
amalga oshirish bilan bog'liq bo'lgan talab va farmoyishlarini so'zsiz bajarishlari shart. 
. Xalq maslahatchilari huquqiy bilim larni olishlari, har bir ish sudda ko'rib chiqilishiga 
tayyorlanishlari, huquqbuzarliklarning oldini olish bo'yicha ishlarda ishtirok etishlari shart. 
Xalq maslahatchilari o'z vazifalarini bajarish uchun sudga o'z vaqtida kelishlari zarur. Xalq 
maslahatchisining sudga chaqirilishi u ishlayotgan yoki o'qiyotgan korxona, muassasa, 
tashkilotning m a‘muriyati uchun majburiy bo'ladi. Agar xalq m aslahatchilari 
vakolatlarining m uddati ular sud ishini ko'rib chiqishlari davomida tugaydigan bo'lsa, bu 
vakolatlar ushbu ishni ko'rib chiqish oxiriga yetgunicha saqlanib turadi. Xalq m aslahatchilari 
sudlardagi vazifalarini bajarish uchun yiliga ko'pi bilan ikki haftaga navbatma-navbat 
chaqiriladi, ularning ishtirokida boshlangan sud ishini ko'rishni tugallash zarurati bu m 
uddatni uzaytirishni taqozo etgan hollar bundan mustasno. Shu davrda ularning ish joyidagi 
o'rtacha ish haqi saqlanib qoladi 
31)Sudyalar va xalq maslahatchilari qanday majburiyatlarga ega.? 
Sudyalarning majburiyatlari «Sudlar to ‗g‗risida»gi Qonunning 66-m oddasida belgilangan. 
Unga muvofiq, sudyalar fuqarolik, xo'jalik va jinoyat ishlarini, m a‘muriy huquqbuzarlik 
to'g'risidagi ishlarni ko'rish chog'ida O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga va 
boshqa qonunlariga so'zsiz rioya qilishlari, fuqarolarning huquq va erkinliklari, sha‘ni, qadr-
qim m ati va mol-mulki, korxonalar, muassasalar va tashkilotlaming huquqlari ham da qonun 
bilan qo'riqlanadigan manfaatlari himoya qilinishini ta ‘m inlashlari, beg'araz va adolatli 
bo'lishlari shart. 
32)O‘rta bo‘g‘in sudlarining tarkibi? 

---

Qoraqalpog‗iston Respublikasi fuqarolik ishlari va jinoyat ishlari bo‗yicha Oliy sudlari, 
fuqarolik ishlari va jinoyat ishlari bo‗- yicha viloyat va Toshkent shahar sudlari umumiy 
yurisdiksiya sudlari tizimida o ‗rta bo‗g‗inini tashkil etadilar. 0 ‗rta bo‗g‗in sudlari sud 
tizimida bir xil vakolat va mavqega egalar. Ular fuqarolik ishlari va jinoyat ishlarini ко‗rib 
chiqishda keng huquqlarga egalar, xususan, mazkur sudlar ishlami birinchi instansiya sudi 
sifatida, apellatsiya, kassatsiya va nazorat tartibida ko‗rib chiqadilar 
33)O‘rta bo‘g‘in sudlari vakolatlari.? 
Qoraqalpoghston Respublikasi Oliy sudi, viloyat sudi, Toshkent shahar sudi: 
• o ‗z vakolatlari doirasida ishlarni birinchi instansiya sudi sifatida, apellatsiya, kassatsiya 
tartibida va nazorat tartibida ko‗radi; 
• tum anlararo, tum an (shahar) sudlarining sud faoliyati ustidan nazorat olib boradi, sud 
amaliyotini umumlashtiradi; 
• sud amaliyoti va sud statistikasining tizimli tahlilini amalga oshiradi; 
• sudlaming kadrlari malakasi oshirilishini tashkil qiladi; 
• qonunga muvofiq, boshqa vakolatlarni am alga oshiradi («Sudlar to ‗g‗risida»gi Q 
onunning 30-moddasi). 
34)Jinoyat ishlarini birinchi instansiya tartibida kurishda o‘rta bo‘g‘in sudlari vakolotlari.? 
Q oraqalpogiston Respublikasi jinoyat ishlari bo‗yicha Oliy sudi, jinoyat ishlari bo‗yicha 
viloyat va Toshkent shahar sudlari birinchi instansiya sudi sifatida JPKning 389-moddasida 
nazarda tutilgan jinoyat ishlarini ko‗radilar. Masalan, Qoraqalpoghston Respublikasi jinoyat 
ishlari bo‗yicha Oliy sudining, jinoyat ishlari 153 bo‗yicha viloyatlar va Toshkent shahar 
sudlarining sudloviga 0 ‗zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 97-moddasining ikkinchi 
qismi, 118-moddasining to ‗rtinchi qismi, 150, 153, 155, 157, 158-moddalari, 159-
moddasining uchinchi va to ‗rtinchi qismlari, 160, 161-moddalari, 210-moddasining uchinchi 
qismi, 230, 231, 242, 244-moddalarida nazarda tutilgan jinoyatlarga — javobgarlikni 
oghrlashtiradigan holatlarda qasddan odam oidirish, javobgarlikni o ‗ta ogirlashtiradigan 
holatlarda nomusga tegish, tinchlik va xavfsizlikka qarshi (urushni targ ib qilish, genotsid, 
terrorizm, davlatga xoinlik qilish, 0 ‗zbekiston Respublikasi Prezidentiga tajovuz qilish, 
josuslik, qo‗poruvchilik), boshqaruv tartibiga qarshi, odil sudlovga qarshi ayrim jinoyatlar 
ham da boshqa og‗ir va o ‗ta og‗ir jinoyatlarga doir ishlar tegishlidir 
35)Jinoyat ishlarini sudyaning yakka tarkibda kurish tartibi? 

---

Agar sudya tomonidan yakka tartibda ko‗rib chiqilayotgan jinoyat ishi bo‗yicha sud 
muhokamasi vaqtida Jinoyat kodeksi 15-moddasining 
beshinchi qismida 
nazarda tutilgan 
jinoyatlar sodir etilganligini ko‗rsatuvchi holatlar aniqlansa, ishning ko‗rilishi uni yakka 
tartibda ko‗rib chiqishni boshlagan sudya tomonidan davom ettiriladi.