Sud va huquqni muhofaza qilish organlari

Ўзаро тортишув
- одил судловнинг демократлашганлигининг муҳим кўрсаткичи 
ҳисобланади, чунки уни тўлиқ амалга ошириш биринчи навбатда, тарафларнинг тенг 
ҳуқуқлилигини таъминлаш ҳар бир тараф ўз ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини 
самарали ҳимоя қилишлари учун имконият яратиб беришдан иборатдир.
O`zaro tortishuv 
odil 
sudlovning 
prinsipi 
(asosi) 
sifatida 
taraflarga
o`zlarining 
huquq va 
manfatlarini himoya 
qilishlari uchun 
bir 
xil 
yuridik
imkoniyatlarni 
yaratib 
berishdan 
iboratdir. 
Sudga esa 
odil 
sudlov amalga
oshiriladigan 
sud 
kengashlariga 
rahbarlik qilish 
va ko`rib chiqilgan 
ishlar
bo`yicha 
tegishli 
qarorlarni 
chiqarish 
vakolati berilgan. 
Boshqacha 
aytganda, 
o`zaro 
tortishuv 
bahsli huquqiy 
holatlarni ko`rib
chiqishda 
taraflar 
va 
sudning 
funksiyalarini 
qat'iy ajratilib 
belgilab qo`ygan
holda sud protsessini tashkil etishni ko`zda tutadi.
24)Umumiy yurisdiksiya sudlarining ixtisoslashtirilishi.? 
Aytaylik, ilgari adliya vaziri zimmasiga yuklatilgan sudyalarni lavozimga tayinlash uchun 
taqdimnoma kiritish, ularning vakolatlarini to‗xtatish va muddatidan oldin bekor qilish kabi 
ishlar bugungi kunda O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi oliy malaka 

---

komissiyasi vazifasiga kiradi. Sudyalik lavozimiga nomzodlarni muqobillik asosida ko‗rib 
chiqish bilan shug‗ullanadigan ushbu xolis komissiya tarkibida obro‗-e‘tiborli va tajribali 
sudyalar, Oliy Majlis deputatlari, huquqshunos olimlar, huquqni muhofaza qilish idoralari va 
nodavlat tashkilotlari vakillari bor. 
Qonunda shuningdek, umumiy yurisdiksiya sudlarining ixtisoslashtirilishi huquqiy jihatdan 
mustahkamlab qo‗yilgan, jinoyat, fuqarolik va xo‗jalik ishlari bo‗yicha mustaqil sudlarni 
tashkil etish mexanizmi belgilangan, sudyalarni ixtisoslashtirish ko‗zda tutilgan. O‗z 
navbatida, bularning barchasi ko‗rilayotgan ishlarning sifatini oshirish, fuqarolarning huquq 
va erkinliklarini himoya qilish kafolatlarining yanada kuchayishiga xizmat qilmoqda. 
Sud-huquq sohasida alohida o‗rin tutadigan mazkur qonunga muvofiq, jinoyat-protsessual va 
fuqarolik-protsessual qonunchilikka zarur o‗zgartish va qo‗shimchalar kiritildi. Sud yo‗l 
qo‗ygan xatolarni o‗z vaqtida tuzatish, sud ishlarini yuritishda sansalorlikka yo‗l 
qo‗ymaslikning muhim kafolatlaridan biri bo‗lib xizmat qilayotgan samarali chora — 
ishlarni ko‗rib chiqishning apellatsiya tartibi joriy etildi. Endilikda apellatsiya 
instansiyasidagi sud quyi sudga ishni qayta ko‗rish uchun yubormay, balki uning mohiyati 
bo‗yicha ko‗rib chiqish huquqiga egadir. Shuningdek, o‗tgan davrda kassatsiya instansiyasi 
ham isloh qilindi. Aytaylik, fuqaro qonuniy kuchga kirgan sud qaroridan norozi bo‗lgan 
taqdirda o‗z huquqlarini mazkur instansiyada shaxsan va bevosita himoya qilish 
imkoniyatiga ega bo‗ldi. Bunda ayblov bilan himoyaning huquqiy tengligi prinsipial jihatdan 
muhim ahamiyat kasb etadi. Shu o‗rinda e‘tiboringizni yana bir masalaga qaratishni istardim: 
sud qaroridan norozi bo‗lgan fuqarolar o‗z huquqlarini apellatsiya yoxud kassatsiya tartibida 
muhofaza qilish huquqini ixtiyoriy ravishda tanlaydilar. 
Umumiy yurisdiksiya sudlarining ixtisoslashtirilishi odil sudlov sifatini oshirishga imkon 
berdi. Ishlarni ko`rib chiqishning apellyatsiya (shikoyat) tartibi joriy еtilishi sud protsessi 
ishtirokchilarining huquq va 
manfaatlari himoya qilinishida qo`shimcha 
kafolat 
bo`ldi, 
yarashuv institutining kiritilishi еsa, keyingi yetti yil ichida salkam yetmish ming kishiga 
nisbatan jinoiy ta‘qib tugatilishi uchun imkon berdi. 
25)Tumanlararo, tuman sudining sud tizimida tutgan o‘rni.? 
Tumanlararo, tuman sudlarining asosiy vakolati birinchi instansiyada fuqarolik, jinoyat va 
ba‘zi bir boshqa ishlami ko‗rib chiqish, ya‘ni yuqorida ta‘kidlab o‗tilganidek, muayyan ishlar 

---

bo‗yicha q o ‗yilgan masalalarga oid (jinoiy javobgarlikka tortilgan shaxsning aybdor yoki 
aybsizligi, qonunda ko'zda tutilgan jazoni qo'llash yoki qo‗llamaslik, mulkiy da‘volarni 
isbotlanganligi yoki isbotlanmaganligi va sh.k.) qarorlami qabul qilishdan iborat 
Tumanlararo, turnan sudlarida ishni to‗g‗ri tashkil etish sudlarningsamarali faoliyatlarini 
la‘minlashda muhim ahamiyatga ega bo‗lib, bu vazifa sud raisi zimmasiga yuklatiladi. Sud 
ishini tashkil etishda sud raisidan tashqari barcha sudyalar va boshqa sud xodimlari ishtirok 
etadi. Sud ishini tegishli darajada tashkil etmasdan turib ishlarni tez, toMiq va to‗g‗ri ko‗rib 
chiqish va sud oldida turgan profilaktik va boshqa vazifalarni amalga oshirish mumkin emas. 
26)Fuqarolik ishlari bo‘yicha tumanlararo sudning vakolatlari.? 
Fuqarolik ishlari bo‗yicha tumanlararo, tuman (shahar) sudi qonun bilan uning vakolatlari 
doirasiga berilgan fuqarolik ishlarini va ma‘muriy huquqbuzarliklar to‗g‗risidagi ishlarni 
ko‗rib chiqadi.
Фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судлар томонидан кўриб 
чиқиладиган барча ишларни умумий хусусиятларига кўра гуруҳларга ажратиш 
мумкин.