Sud va huquqni muhofaza qilish organlari

---

1) "Sud va huquqni muhofaza qilish organlari" fanining predmeti va tizimi.? 
Sudlov va huquqni muhofaza qilish faoliyati — maxsus vakolatli organlarning jismoniy, 
yuridik shaxslar va umuman davlatning huquq, erkinlik va qonuniy manfaatlarini himoya 
qilishga, shuningdek, qonunga muvofiq va unda belgilangan tartibga so‗zsiz rioya qilgan 
holda yuridik ta ‘sir choralarini ko‗rish orqali qonuniylikni va huquq-tartibotni ta‘minlashga 
yo‗naltirilgan faoliyati.
 Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари
- 
бу давлат органлари ва 
жамоат ташкилотлари бўлиб, улар ўз фаолиятини қонун ҳамда демократик 
принципларга асосланган ҳолда амалга оширадилар, қонунийлик ва ҳуқуқий 
тартиботни таъминлайдилар, фуқаролар, меҳнат жамоалари, жамият ва 
давлатнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қиладилар, ҳуқуқбузарликнинг олдини олиш 
ва қонун ҳамда ҳуқуқ тартиботни бузган шахсларга давлатнинг мажбурлов ѐки 
жамиятнинг таъсир чораларини қўллайдилар.
«Sud va huquqni muhofaza qiluvchi 
organlar» o ‗quv fanining maqsadi talabalarda sud hokim iyati va huquqni m uhofaza 
qiluvchi organlar haqida aniq tasavvur shakllantirishdan iborat. Asosiy e ‘tibor sudlarga 
qaratiladi, chunki mazkur organlarga ularni hokimiyatning mustaqil tarm og‗i sifatida 
nomlanishga imkon beradigan vakolatlar majmuyi taqdim etilgan. Sud hokimiyati va 
huquqni muhofaza qilish faoliyati, uning asosiy yo‗nalishlari, konstitutsiyaviy nazorat, odil 
sudlov va uni amalga oshiruvchi organlar, sudlarning ichki tashkil etilishi va vakolatlari, 
prokuror nazorati va prokuratura, jinoyatlarni aniqlash va tergov qilish, advokatura va 
yuridik yordam ko‗rsatishning boshqa shakllari haqida eng asosiy bilimlar o ‗quv fanining 
asosiy mazmunini tashkil etadi 
2)Huquqni muhofaza qilish organlarining asosiy belgilarini tavsiflab bering.? 
Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг белгилари қуйидагилар:
1. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти махсус ваколатга эга бўлган, фаолияти, 
тузилиши, таркиби қонун билан қатъий тартибда белгиланган давлат органлари 
томонидан амалга оширилади. 
2. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти фуқаролар, жамият ва давлатни жиноятчилик 
ѐки бошқа таҳдидлардан ҳимоя қилишга йўналтирилган. 
3. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти қонун билан белги-ланган қатъий тартибда 
амалга оширилади. Ваколатли орган у ѐки бу таъсир таъсир чорасини қўллаш ѐки 
қўлламасликдан ол-дин ўша ҳолат бўйича қонун билан белгиланган қоидаларга риоя 
қилишга мажбур. 

---

4. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти фақат давлатнинг мажбурлов ѐки бошқа 
ҳуқуқий таъсир чорасини қўллаш орқали амалга оширилади. 
5. Ҳуқуқий таъсир чораси қатъий тартибда қонун асосида бўлиши лозим. 
Ҳозирги кунда ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти тушун-часини таърифлашда унга 
бир қадар чегараланган мазмун бериш анъанаси кенг тарқалган. Масалан, айримлар 
учун жиноятчиликка қарши кураш соҳасидаги ваколатли давлат органлари амалга 
ошираѐтган фаолият деб ҳисобланса, бошқалар учун эса жамоат тартибини таъминлаш 
деб қаралади. Бундай ѐндашув анча соддалаштирилган тарзда намоѐн бўлади зеро, 
ҳуқуқни ҳимоя қилиш соҳаси кўлами жиноятчиликка ѐки жамоат тартиби 
бузилишларига қарши кураш соҳаларига қараганда анча кенгдир. 
3)Huquqni muhofaza qilish faoliyatining asosiy yo‘nalishlarini (funksiyalarini) tavsiflab 
bering.?
Sudlov va huquqni muhofaza qilish faoliyatining asosiy funksiyalari • konstitutsiyaviy 
nazorat; Konstitutsiyaviy nazorat — bu davlat organlari yoki mansabdor shaxslarning 
konstitutsiyaviy ko‗rsatmalarga zid bo‗lgan huquqiy hujjatlarini va xatti-harakatlarini 
aniqlash, shuningdek, aniqlangan chetga chiqishlarni bartaraf etish bo‘yicha choralarni 
ko‗rish orqali K onstitutsiyaning ustunligini ta ‘minlashga qaratilgan huquqni muhofaza 
qilish faoliyatining funksiyasi. 
• odil sudlov; Odil sudlov deganda, qonunga va u bilan belgilangan tartibga qat‘iy rioya 
qilgan holda jinoyat, m a‘muriy, fuqarolik va xo‗jalik ishlarini ко‗rib chiqish orqali turli 
nizolarni hal qilish tushuniladi.
• sud qarorlarini ijro etish; 
• sudlarning faoliyatini tashkiliy jihatdan ta‘minlash; 
• prokuror nazorati; 
• jinoyatlarni aniqlash va tergov qilish; 
•jinoyat ishlari bo‗yicha yuridik yordam ko'rsatish va himoya qilish. 
4)Huquqni muhofaza qilish faoliyatida odil sudlov va konstitutsiyaviy nazorat.? 
Odil sudlov deganda, qonunga va u bilan belgilangan tartibga qat‘iy rioya qilgan holda 
jinoyat, m a‘muriy, fuqarolik va xo‗jalik ishlarini ко‗rib chiqish orqali turli nizolarni hal 
qilish tushuniladi. O dil sudlov jam iyat subyektlari m unosabatlarining huquqiy m e‘yorlarga 
mosligini ta ‘minlab, mazkur munosabatlam i tartibga solib turuvchi ijtimoiy kuch sifatida 
ham baholanadi. Odil sudlov sudning mutlaq vakolatida bo‗lishi qonunda nazarda tutilgan. 
Sud organlarining tizimi Konstitutsiya va «Sudlar to‗g‗risida»gi Qonunda mustahkamlangan. 

---

Odil sudlovni amalga oshirish funksiyasi zimmasiga yuklatilgan sudlar quyidagilardan 
iborat: 0 ‗zbekiston Respublikasi Oliy sudi, 0 ‗zbekiston Respublikasi Oliy xo‗jalik sudi, 
Qoraqalpog‗iston Respublikasi fuqarolik va jinoyat ishlari bo‗yicha oliy sudlari, fuqarolik va 
jinoyat ishlari bo‗yicha viloyat va Toshkent shahar sudlari, fuqarolik ishlari b o ‗yicha tum 
anlararo, tum an (shahar) sudlari, jinoyat ishlari bo‗yicha tum an (shahar) sudlari, harbiy 
sudlar, Q oraqalpogiston Respublikasi xo‗jalik sudi, viloyat va Toshkent shah 
Konstitutsiyaviy nazorat — bu davlat organlari yoki mansabdor shaxslarning 
konstitutsiyaviy ko‗rsatmalarga zid bo‗lgan huquqiy hujjatlarini va xatti-harakatlarini 
aniqlash, shuningdek, aniqlangan chetga chiqishlarni bartaraf etish bo‘yicha choralarni 
ko‗rish orqali K onstitutsiyaning ustunligini ta ‘minlashga qaratilgan huquqni muhofaza 
qilish faoliyatining funksiyasi. 
5) Huquqni muhofaza qilish faoliyatini tartibga soluvchi narmativ xuquqiy xujjatlar.? 
Normativ-huquqiy hujjatlaming turlari ularning yuridik kuchi bo‗yicha tasniflanishiga asos 
sifatida xizmat qiladilar. Huquqni muhofaza qiluvchi organlar to ‗g‗risidagi normativhuquqiy 
hujjatlaming yuridik kuchi bo‗yicha tasniflanishi amaldagi qonun ko‗rsatmalariga muvofiq 
amalga oshiriladi. 
Normativ-huquqiy hujjatlaming yuridik kuchi boyicha quyidagi iyerarxiyasi o ‗rnatilgan 1) 0 
‗zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi; 2) 0 ‗zbekiston Respublikasining Qonunlari; 3) 0 
‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Qarorlari; 4) 0 ‗zbekiston Respublikasi 
Prezidentining Farmonlari; 5) 0 ‗zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarorlari; 6) 0 
‗zbekiston Respublikasi Prezidentining normativ-huquqiy xususiyatga ega bo‗lgan 
Farmoyishlari; 7) 0 ‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari; 8) 
Vazirliklar, davlat qo‗mitalari va idoralarining normativhuquqiy hujjatlari; 7) mahalliy davlat 
hokimiyati organlarining normativ-huquqiy qarorlari. 
6) Sud tizimini konstitutsiyaviy xuquqiy asoslari.?