Struktur tilshunoslik: ildizlari va yo‘nalishlari

Tilshunoslikda struktura atamasi turli ma’noda talqin qilinadi. Ulardan keng tarqalgani ikki xildir.

B i r i n ch i s i d a struktura deganda, o ‘zaro bog‘langan va shartlangan munosabatda bo‘lgan elementlardan tashkil topuvchi butunlik tushuniladi. Strukturaga bunday yondashuv o ‘rgani- layotgan obyektni, uni tashkil etgan elementlar o‘rtasidagi ichki aloqa va bog‘liqlikni yoritishni talab etadi.

I k k i n ch i y o ‘ n a 1 i sh d a esa struktura sof shakllar va sof munosabatlar sifatida tushuniladi. Shakl esa aniq qo‘llanilishdan uzilgan holda talqin qilinadi.

Ana shundan kelib chiqqan holda struktur tilshunoslikning turli tarmoqlari dunyoga keldi. Ular

glossematika

funksional lingvistika

deskriptiv lingvistika yo‘nalishlaridir.

XIX asr qiyosiy-tarixiy tilshunoslik doirasidagi empirik tadqiqot ishlari va til falsafasi taraqqiyotini ayrim mualliflar uch davrga bo‘ladilar:

1. Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning boshlang‘ich davri. Bu davrga

F.Bopp, Ya.Grimm, R.Rask singari olimlarning tadqiqotlari man- subdir. V.Gumboldlning til falsafasi qisman ana shu davrga muvofiq keladi.

2. Ikkinchi davr qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning to'liq qaror topgan davri sanaladi. A.Shleyxer bu davrning yirik figurasidir. A. Shlcyxcr qarashlarining falsafiy asosi naturalizm hisoblanadi.

3. Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning uchinchi davri yosh gramma- tikachilar yo‘nalishidir. Bu yo‘nalishning falsafiy asosi psixologizm sanaladi.