Statistika haqqında ulıwma túsinik

7.1-tablica
Variatsiya ko’rsetkishleri

Ko’rsetkishler	Belgileniwi	Esaplaw ta’rtibi
		A’piwayıı qatarlarda	O`lshemli qatarlarda
1.Variatsion kenislik	R	R=Xmax-Xmin
2.Ortasha absolyut dispertsiya	đ	đ=å|x-͞x |/f	đ=å(x- ͞x ) f/åf
3. Ortasha kvadratli`q dispertsiya	σ^2	σ^2 =å(x-x)^2/f	σ^2=å(x-x)^2f /åf
4. Ortasha kvadratlıq o’zgeris	σ	σ=√å(x-͞x)^2/ f	d= √͞͞͞͞͞å(x-͞x)^2f/åf
5.Variatsiya koefficenti	n	n=σ·100/͞x

Bul ko’rsetkish shınjırlang’an qatardın’ eki shetki ag’zalarına tiykarlang’anlıg’ı sebepli ayırım h’allarda o’zgeriwshen’likti qa’te ta’riplewi mu’mkin. Bul ko’rsetkishten qatardın’ ag’zaları bir-birinen onsha u’lken mug’darda parq etpeytug’ın jag’dayda paydalanıw maqsetke muwapıq boladı.
Ortasha absolyut o’zgeris (d) bo’lek mug’darlar menen olardın’ ortasha mug’darı ortasındag’ı ayırmashılıqtın’ toplamdag’ı birlikler sanı jıyındısına bolg’an qatnası na’tiyjesi bolıp esaplanadı. 35- tablicag’a qaran’.

• 
  X - variatsion qatardın’ bo’lek mug’darları
  
• 
  X - olardın’ ortasha mug’darı
  
• 
  f-ag’zalar sanı (salmaq)
  
• 
  -ag’zalar jıyındısı.
  

Joqarıda ko’rgenimizdey, ortasha arifmetik mug’dardın’ matematikalıq qa’siyetlerinin’ biri sol, bo’lek mug’darlar menen olardın’ ortasha mug’darı ortasındag’ı parq jıyındısı nolge ten’ boladı. Sonın’ ushın da ortasha absolyut o’zgeristi esaplawda parqlar belgisine itibar berilmeydi, olar skobka ishine alınbastan tuwrı sızıq ishine alınadı. Na’tiyjede ulıwma alıng’an jıyındı Ekonomikalıq, real ma’niske iye bolmaydı, sol sebepten statistikada bul ko’rsetkish onsha qollanılmaydı. Onın’ ornına dispersiya, yamasa ortasha kvadrat o’zgerisi ko’p qollanıp kelmekte.