Statistik kuzatish ma’lumotlarini svodkalash va guruhlash svodkalash va uning turlari to‘g‘risida tushuncha

Tuzilmaviy guruhlash yordamida aholining milliy, jinsiy tar­ki­bi, mamlakat yalpi ichki mahsuloti, qishloq xo‘jalik yalpi mah­sulotining tarkibiy qismlari kabi ijtimoiy hodisalarning tuzil­ma­lari (strukturasi) o‘rganiladi.
Tahliliy guruhlash deganda ijtimoiy hodisalar orasidagi o‘za­ro bog‘lanish va bog‘liqlikni o‘rganish uchun tuzilgan guruhlash usuli tushuniladi. Tahliliy guruhlashni amalga oshirishda guruh­­lash belgisi asosan omilli belgi hisoblanadi. Masalan, paxta ho­sil­­­dorligi bilan paxta tannarxi o‘rtasida uzviy bog‘lanish mavjud. Ho­sildorlik oshsa, tannarx pasayadi, hosildorlik pasaysa, tannarx oshadi. Shulardan hosildorlik omilli belgi, tannarx natijaviy belgi hisoblanadi. Demak, tuman xo‘jaliklaridagi mahsulot tannarxini o‘r­ganishda, ularni hosildorlik belgisi bo‘yicha guruhlash kerak.
Tahliliy (analitik) usul xalq xo‘jaligi tarmoqlaridagi, jumla­dan qishloq xo‘jaligi tarmoqlaridagi, har bir korxona va tash­ki­lotning u yoki bu sohasidagi mavjud rezervlarni aniqlash maqsa­dida hayotda keng qo‘llaniladi.
Guruhlash bir belgi bo‘yicha amalga oshirilsa, oddiy guruh­lash deyiladi. Agar guruhlash ikki va undan ortiq belgi bo‘yicha bajarilsa, kombinatsion guruhlash deyiladi. Ushbu guruhlash turi oddiy guruhlash turiga qaraganda kengroq analitik xususiyatga ega bo‘ladi.
Statistik tadqiqotda ko‘zlangan maqsad va vazifalarni hal qi­lish­­da ikkilamchi guruhlash usuli ham qo‘llaniladi. Ikkilamchi gu­ruh­lash usuli dastlabki guruhlangan ma’lumotlar asosida amalga oshiriladi.
Ikkilamchi guruhlash deganda dastlabki guruhlangan ma’lu­mot­larga asoslanib, yangidan tashkil qilingan guruhlash usuli tu­shuniladi. Ikkilamchi guruhlash, ya’ni yangi guruhlarni tuzish ik­ki usul yordamida amalga oshiriladi:
1. Dastlabki guruhlash oraliqlarini yiriklashtirish usuli orqali;
2. Dastlabki guruhlash oraliqlarining nisbatiga asoslangan usul orqali.
Amaliyotda har ikkala usul ham ommaviy ijtimoiy hodi­sa­larni o‘rganishda, omil va natijaviy belgilar orasidagi qonu­niyat­larni aniqlashda keng qo‘llaniladi.