Statistik kuzatish ma’lumotlarini svodkalash va guruhlash svodkalash va uning turlari to‘g‘risida tushuncha

Guruhlash usuli to‘g‘risida tushuncha, uning

ahamiyati va vazifalari

Statistik svodkalashning muhim bosqichi statistik guruhlash hisoblanadi. Statistik guruhlash ijtimoiy hodisalarni o‘za­ro bog‘­lagan holda har tomonlama chuqur o‘rganish maqsadida mu­him belgilari bo‘yicha sifat jihatdan bir xil guruhlarga ajratib o‘r­ga­nish usulidir.

Statistik guruhlash usuli ommaviy ijtimoiy hodisa va voqea­lar o‘r­tasidagi o‘zaro bog‘lanish va bog‘liqlik turlari va qonuni­yat­la­rini aniqlash va ko‘rsatishda katta ahamiyatga ega. Guruh­lash usu­li sta­tistik to‘plamlarda miqdor o‘zgarishlaridan sifat o‘z­­ga­rish­lariga o‘tish jarayonini aniqlashda juda muhim o‘rin tutadi, ana shu­ning uchun ham, ijtimoiy hodisalarni tadqiq qilishda keng qo‘lla­niladi.
Har bir ommaviy ijtimoiy hodisa alohida qism, guruhlarni o‘z ichiga oladi, ammo ular qator belgilar bo‘yicha bir-biridan keskin farq qiladi. Masalan, mamlakatimiz qishloq xo‘jaligida har xil tur­dagi quyidagi xo‘jalik yurituvchi subyektlar paydo bo‘l­gan: shirkat xo‘jaliklari, fermer xo‘jaliklari, dehqon xo‘jaliklari. Shirkat xo‘ja­lik­larining o‘zini olib qarasak, ular bir-biridan ishlab chiqarish yo‘­­nalishi, mahsulot miqdori va hajmi hamda boshqa ko‘rsat­kich­lari bilan farq qiladi. Demak, shu xo‘jaliklarning har biri o‘zining bel­gilari va qonuniyatiga ega. Shuning uchun ham, ularni guruh­lash paytida aralashtirib yuborish mumkin emas, aksincha ularni sifat jihatidan bir xil bo‘lgan guruhlarga ajratish zarur. Shunday qi­linsa, ijtimoiy hodisalarning o‘zaro bog‘lanish qonuniyati ochiladi va to‘g‘ri xulosalar chiqariladi.
Guruhlash usuli 3 ta asosiy vazifani hal qilishda qo‘l­laniladi:
1. Hodisalarni ijtimoiy-iqtisodiy turlarga ajratib o‘r­ganish.
2. Ijtimoiy-iqtisodiy hodisalar tuzilmasi va undagi o‘zga­rish­larni o‘rganish.
3. Ijtimoiy hodisalar orasidagi bog‘lanish va bog‘liqlikni o‘r­ganish.


3. Guruhlash belgilari va ularning turlari


Har bir tahlilchi ijtimoiy hodisalar bo‘yicha guruhlashni amal­ga oshirish uchun avvalo guruhlash belgisi va guruhlash oralig‘ini (intervalini) aniqlab olishi kerak. Bularni bilmasdan, tushunmas­dan turib guruhlashni amalga oshirish mumkin emas. Agar tu­shun­masdan amalga oshirilsa, guruhlash ijtimoiy hodisani bo‘yab ko‘rsatuvchi noto‘g‘ri natijalarni beradi.