Statik biokimyо

Oqsil tabiatga ega bo’lgan gormonlar. 
Oshqozon osti bezining gormonlari yoki 
pankreas ikkita alohida funktsiyaga ega. U ingichka ichakka maxsus chiqarish yo’li orqali 
qo’yiladigan, tarkibida ovqat hazm qilish fermentlari bor shira ishlab chiqaradiki, bu uning 
tashqi sekretsiyasi va bevosita qon oqimiga qo’yiladigan kamida ikkita gormon ishlab chiqaradi. 
Bular oshqozon osti bezining Langergans orolchalarida ishlab chiqariladigan insulin va 
glyukagondir. Glyukagon oqsil tabiatli bo’lib, 29 aminokislota qoldg’idan iborat bo’ladi. Uning 
ta‘siri insulinga teskari, ya‘ni qondagi qand miqdorini oshiradi. Glikogenni parchalanishini 
tezlashtiradi. Lekin to’qimalardagi glikogenga ta‘sir qilmaydi. Oqsil tabiatli gormonlarga 
gipofiz, adrenokortikotrop, tireotrop, qalqonsimon va qalqon oldi bez va buyrak usti bezi 
gormonlari kiradi. 
 
Steroid gormonlar. 
Buyrak usti bezining po’st qavati bir qancha steroid gormonlarni 
ishlab chiqaradi. Ular tsiklopentanopergidrofenantrenning hosilasi bo’lib, kortikosteroidlar 

---

deyiladi. Bular uglevodlar, suv-tuz almashinuvida qat-nashadi. Eng aktivlari kortikosteron, 
kartizon, gidrokartizon, dezoksi-kortikosteron va aldosteronlar kiradi.
Buyrak usti bezining po’st qavati olib tashlansa Addison kasalligi kelib chiqadi. Teri 
qorayib, odam ozib ketadi. To’qima va yurak faoliyati, suv va mineral tuzlar almashinuvi 
pasayib ketadi. Ayrim hollarda o’limga ham sabab bo’lishi mumkin.
Jinsiy gormonlar gonadalarda ishlab chiqariladi. Erkaklarda urug’-donda, ayollarda 
tuxumdonlarda hosil bo’ladi. Erkak jisiy gormonlariga androsteron, degidroandrosteron va 
testosteron kiradi. Ayollar jinsiy gormonlariga estradiol, estron va estrnal kiradi. Bular jinsiy 
faoliyatga ta‘sir etish bilan birga oqsillar sintezini tezlashtiradi. 
Mavzu: Oshqozon osti bezining gormoni – insulinga xos reaktsiya. 
Oshqozon osti bezining Langergans orolchalarida ishlab chiqariladigan insulin lotincha 
«insula» so’zidan olingan bo’lib, orolcha degan ma‘noni anglatadi. Insulin kristall holda olinib, 
1964 yili sun‘iy sintezlangan. Insulin ikki polipeptid bog’idan 21 va 30 aminokislota qol-
dig’idan iborat. Molekulyar og’irligi 6000. 
Insulin uglevod almashinuviga har tomonlama ta‘sir ko’rsatadi. Uning asosiy roli 
uglevodlar almashinuvida namoyon bo’ladi, u hujayralar membranasining glyukozaga nisbatan 
o’tkazuvchanligini oshiradi, glyukokinaza fermentini faollaydi, glikolitik fermentlar biosintezini 
induktsiyalaydi, glikogen sintezini, pentoz tsiklini stimullaydi. Insulin ta‘sirida oqsillar va 
uglevodlardan lipidlar sintezi tezlashadi.