Standartlari

1-misol. 
Kompaniya 
balans qiymati 100000 sh.b. 
asosiy vositasining 
qadrsizlanishi belgilarini aniqladi va uning qoplanadigan qiymatini aniqladi. Asosiy 
vositaning haqqoniy qiymati sotish xarajatlarini chigirib tashlagandan 
80000 
sh.b. ni tashkil qiladi. Kompaniya bu vositani yaqin davrda sotmoqchi emas va uning 
haqqiniy qiymati foydalanish davrida 
boradi deb hisoblamoqda.
Bunday holatda kompaniya foydalanish orqali olinadigan qiymatni 
olib qoplanadigan qiymatni haqqoniy qiymatdan (sotish xarajatini va foydalanish 
qimmatini chegirgandan 
) yuqori deb qaraydi.
Faraz qilaylik, foydalanish qiymati ortishi evaziga 105000 sh.b.ni tashkil 
qiladi. Bunday holatda aktiv qadrsizlanmagan hisoblanadi va balans qiymatida 
baholanadi. 
Noaniq foydali xizmat muddatiga ega nomoddiy aktivni uning balans qiymatini 
uning qoplanadigan qiymatga qiyoslash orqali har yili qadrsizlanishga tekshirishni 
talab etadi, bunda u qadrsizlangan 
mumkinligining biror ishorasi mavjud 
yoki 
nazar. Biroq, bunday aktivning qoplanadigan 
qiymatining bevosita oldingi davrda amalga oshirilgan eng yaqin batafsil hisob-kitobi 
joriy davrda ushbu aktiv uchun qadrsizlanish tekshiruvida 
mumkin, 

---

146 
bunda quyidagi barcha mezonlar qanoatlantirilgan holda: 
(a) 
agarda nomoddiy aktiv uzluksiz foydalanishda boshqa aktivlardan yoki 
aktivlar guruhlaridan keladigan pul kirimlaridan katta darajada mustaqil 
pul 
kirimlarini yuzaga keltirmaganda va shu tufayli u tegishli 
pul 
hosil qiladigan birlikning qismi sifatida qadrsizlanishga tekshirilganda, ushbu birlikni 
tashkil etadigan aktivlar va majburiyatlar qoplanadigan qiymatning eng yaqin oradagi 
hisob-kitobidan buyon sezilarli tarzda 
; 
(b) 
qoplanadigan qiymatning eng yaqin oradagi hisob-kitobi aktivning 
balans qiymatidan sezilarli tafovut bilan oshgan summaga olib kelgan; va 
(v) 
qoplanadigan qiymatning eng yaqin oradagi hisob-kitobidan buyon sodir 
hodisalar va 
holatlar tahliliga asoslangan holda, joriy qoplanadigan 
qiymat aktivning balans qiymatidan kamroq 
mumkinligining ehtimoli 
kamroq. 
Majburiyatlar sifatida tan olinganlardan tashqari chiqib ketish xarajatlari - 
chiqib ketish xarajatlari chegirilgandagi haqqoniy qiymatni baholashda chegiriladi. 
Bunday xarajatlarga misollar yuridik xarajatlarni, gerb 
va shunga 
operatsiya soliqlarini, aktivni 
xarajatlarini hamda aktivni uning 
sotilish sharoitiga keltirish uchun bevosita 
xarajatlarni 
ichiga oladi. 
Biroq, ishdan 
olinadigan nafaqa (MHXS 19 da 
) va aktivni 
sotishdan 
biznesni qisqartirish yoki qayta tashkil etish bilan 
xarajatlar 
aktivni chiqib ketishi 
bevosita 
xarajatlar hisoblanmaydi. 
Quyidagi jihatlar aktivning foydalanishdagi qiymatini hisoblashda aks 
ettirilishi lozim:
(a) tadbirkorlik 
tomonidan aktivdan olinishi kutilgan kelgusi pul 
oqimlarining baholanishi; 
(b) ushbu kelgusi pul oqimlarining summasidagi yoki muddatidagi ehtimoliy 
kutishlar; 
(v) joriy bozor xatardan-holi foiz stavkasi orqali aks ettirilgan holda, pulning 
vaqtdagi qiymati; 
(g) aktivga xos 
noaniqlik uchun narx; va 
(d) tadbirkorlik 
tomonidan aktivdan olinishi kutilgan kelgusi pul 
oqimlarini narxlashda bozor ishtirokchilari aks ettiradigan boshqa omillar, masalan 
nolikvidlilik. 
Aktivning foydalanishdagi qiymatini baholash quyidagi bosqichlarni 
ichiga 
oladi:
(a) aktivdan uzluksiz foydalanish va uning yakuniy chiqib ketishi orqali 
yuzaga keladigan kelgusi pul kirimlari va chiqimlarini baholash; va 
(b) ushbu kelgusi pul oqimlariga nisbatan 
diskont stavkasini 
. 
Foydalanishdagi qiymatni baholashda tadbirkorlik 
:
(a) pul oqimi rejalarida 
va tasdiqlangan farazlarga asoslanishi lozimki, 
bunda ushbu farazlar aktivning qolgan foydali xizmat muddati davomida mavjud 
bir qator iqtisodiy sharoitlar 
rahbariyatning eng yaxshi bahosini 
aks ettiradi. 
tashqi dalilga qaratilishi lozim. 
(b) pul oqimi rejalarida rahbariyat tomonidan tasdiqlangan eng yaqin oradagi 

---

147 
moliyaviy byudjedlarga/loyihalarga asoslanishi lozim, ammo kelgusi qayta tashkil 
etilishlardan yoki aktivdan foydalanishni yaxshilashdan yoki takomillashtirishdan 
yuzaga kelishi kutilgan har qanday baholangan kelgusi pul kirimlarini yoki 
chiqimlarini inobatga olmasligi lozim. Ushbu byudjedlarga/loyihalarga asoslangan 
rejalar eng 
bilan besh yillik davrni qamrab olishi lozim, bunda uzoqroq davr 
asoslanishi mumkin 
.
(v) eng yaqin oradagi moliyaviy byudjedlarda/loyihalarda qamrab olingan 
davrdan tashqari pul oqimi rejalarini keyingi yillar 
barqaror yoki 
kamayuvchi 
holda byudjedlarga/loyihalarga asoslangan 
rejalarni kengaytirish orqali baholashi lozim, bunda 
asoslanishi 
mumkin 
. Ushbu 
tadbirkorlik 
faoliyat 
mahsulotlar, sohalar, yoki mamlakat yoki mamlakatlar 
, yoki 
aktiv foydalaniladigan bozor 
uzoq muddatli 
sh 
oshmasligi lozim, bunda yuqoriroq 
asoslanishi mumkin 
. 
Kelgusi pul oqimlarining baholanishi quyidagilarni 
ichiga olishi lozim:
(a) aktivdan uzluksiz foydalanishdan keladigan pul kirimlarining rejalari; 
(b) aktivdan uzluksiz foydalanishdan keladigan pul kirimlarini yuzaga keltirish 
uchun zaruriy tarzda sarflangan (jumladan aktivni foydalanishga tayyorlash uchun 
pul chiqimlari) va aktivga 
va mos ravishda bevosita aks ettirilishi, yoki 
taqsimlanishi mumkin 
pul chiqimlarining rejalari; va 
(v) aktivning foydali xizmat muddati oxirida chiqib ketishi uchun olinadigan 
(yoki 
) sof pul oqimlari, agarda mavjud 
. 
Kelgusi pul oqimlarining va diskont stavkasining baholanishi umumiy 
inflyatsiyaga tegishli narx 
mos farazlarni aks ettiradi. Shu tufayli, 
agarda diskont stavkasi umumiy inflyatsiyaga tegishli narx 
ichiga olsa, kelgusi pul oqimlari nominal summalarda baholanadi. Agarda diskont 
stavkasi umumiy inflyatsiyaga tegishli narx 
ichiga olmasa, 
kelgusi pul oqimlari real summalarda baholanadi (ammo kelgusi muayyan narx 
yoki kamayishlarini 
ichiga oladi). 
Pul chiqimlarining rejalari aktivni saqlash 
kunlik xarajatlarni hamda 
aktivdan foydalanishga nisbatan 
va mos ravishda bevosita aks ettirilishi, yoki 
taqsimlanishi mumkin 
kelgusi ustama xarajatlarini 
ichiga oladi. 
Qachonki aktivning balans qiymati u foydalanishga yoki sotuvga tayyor 
ishidan oldin sarflanadigan barcha pul chiqimlarini hali 
ichiga 
olmaganda, kelgusi pul chiqimlarining baholanishi aktiv foydalanishga yoki sotuvga 
tayyor 
oldin sarflanishi kutilgan har qanday navbatdagi pul 
chiqimlarining baholanishini 
ichiga oladi. Masalan, bu qurilish ostida 
bino yoki hali tugallanmagan ishlab chiqish loyihasi holatida 
. 
Ikkita marta hisoblashga 
uchun, kelgusi pul oqimlarining 
baholanishi quyidagilarni 
ichiga olmaydi:
(a) 
ib chiqilayotgan aktivdan keladigan pul kirimlardan 
tarzda 
mustaqil 
pul kirimlarini yuzaga keltiradigan aktivlardan keladigan pul 
oqimlari (masalan, debitorlik qarzlari kabi moliyaviy aktivlar); va 
(b) majburiyatlar sifatida tan olingan javobgarliklarga tegishli pul chiqimlari 

---

148 
(masalan, kreditorlik qarzlari, nafaqalar yoki rezervlar). 
Kelgusi pul oqimlarining baholanishi diskont stavkasi aniqlanadigan usulga 
mos 
farazlarni aks ettiradi. Aks holda, ayrim farazlarning 
ikki marta 
hisobga olinadi yoki inkor etiladi. Pulning muddatdagi qiymati baholangan kelgusi 
pul oqimlarini diskontlash orqali inobatga olinishi sababli, ushbu pul oqimlari 
moliyalashtirish faoliyatlari 
pul kirimlari yoki chiqimlarini 
ichiga 
olmaydi. Xuddi shuningdek, diskont stavkasi soliq oldingi asosda aniqlanishi tufayli, 
kelgusi pul oqimlari ham soliqdan oldingi asosda aniqlanadi. 
Aktivning foydali xizmat muddati oxirida chiqib ketishi uchun olinadigan 
(yoki 
) sof pul oqimlarining bahosi shunday summa 
lozimki, 
bunda ushbu summa, baholangan chiqib ketish xarajatlari chegirilgandan 
, 
tadbirkorlik 
tomonidan 
xabardor, xohlovchi va mustaqil tomonlar 
bitimda aktivni chiqib ketishidan olinishi kutiladi. 
Aktivning foydali xizmat muddati oxirida chiqib ketishi uchun olinadigan 
(yoki 
) sof pul oqimlarining baholanishi aktivning chiqib ketish 
xarajatlari chegirilgandagi haqqoniy qiymatiga 
usulda aniqlanadi, ushbu sof 
pul oqimlarini baholashda quyidagi holatlar bundan mustasno:
(a) 
tadbirkorlik 
foydali xizmat muddati oxiriga erishgan 
va aktiv foydalaniladigan sharoitlarga 
sharoitlarda faoliyat 
aktivlar uchun baholash sanasida mavjud 
n narxlardan foydalanadi. 
(b) 
tadbirkorlik 
ushbu narxlarni ham umumiy inflyatsiya tufayli 
kelgusi narx oshishlarining ham muayyan kelgusi narx oshishlarining yoki 
kamayishlarining 
. Biroq, agarda aktivdan uzluksiz 
foydalanishdan keladigan kelgusi pul oqimlari va diskont stavkasi umumiy 
inflyatsiya 
ichiga olmasa, tadbirkorlik 
ushbu 
chiqib 
ketish 
sof pul oqimlarining baholanishida ham inobatga olmaydi.