|
MM-74 “IQ” guruh talabasi
Mo’minov Mirzobek
Korporativ moliya
Topshiriq. Savollarga qisqacha javob yozing.
Moliyaviy operatsiyalarda vaqt omilini hisobga olgan holda pul mablagʻlarining oʻsib boruvchi kelgusi qiymati nimani anglatadi?
Diskontlash tushunchasi mazmun-mohiyatini izohlab bering.
Murakkab foizlar boʻyicha diskontlashning moliyaviy hisob-kitoblardagi
oʻrnini izohlang.
Javoblar.
1. Pul qiymatini ma’lum foiz stavkasida vaqt bo’yicha surar ekan, uning asosida yotgan tushuncha o’sishi mumkin bo’lgan har qanday holatlarda qo’llanilishi mumkin. Masalan, faraz qilamiz, siz 5 yil muddat ichida simsiz printerlar bozori qanday bo’lishiga qiziqyapsiz va bunday tovarlar uchun talab kelgusi 5 yil ichida 25 foizdan o’sib boradi. Pul qiymatini hisoblashda foydalangan formulamizdan kelgusi davrda printerlar bozorining kelgusi qiymatini topib olishimiz mumkin. Agar bozorda har yiliga 25 000 printerlar bo’lsa, u joriy qiymat bo’ladi, n esa 5 va r esa 25%ga teng bo’ladi; (1) tenglamadan foydalanib F. Pul qiymatini ma’lum foiz stavkasida vaqt bo’yicha surar ekan, uning asosida yotgan tushuncha o’sishi mumkin bo’lgan har qanday holatlarda qo’llanilishi mumkin. Masalan, faraz qilamiz, siz 5 yil muddat ichida simsiz printerlar bozori qanday bo’lishiga qiziqyapsiz va bunday tovarlar uchun talab kelgusi 5 yil ichida 25 foizdan o’sib boradi. Pul qiymatini hisoblashda foydalangan formulamizdan kelgusi davrda printerlar bozorining kelgusi qiymatini topib olishimiz mumkin. Agar bozorda har yiliga 25 000 printerlar bo’lsa, u joriy qiymat bo’ladi, n esa 5 va r esa 25%ga teng bo’ladi; (1) tenglamadan foydalanib FVni topib olishimiz mumkin bo’ladi.
Kelgusi qiymat = joriy qiymat x (1)
= 25000 = 76293
Natijada, foiz stavkasi r ni, murakkab o’sish darajasi deb olib va uni davrlar soni uchun yechsak biror darajadagi o’sishni aniqlaymiz-kelgusida o’sadigan qiymatlar uchun. Yoki r uchun ishlashimiz ma’lum muddatda qandaydir o’sish darajasiga yetishi uchun zarur bo’ladigan darajani bildiradi.ni topib olishimiz mumkin bo’ladi.
Kelgusi qiymat = joriy qiymat x
= 25000 = 76293
Natijada, foiz stavkasi r ni, murakkab o’sish darajasi deb olib va uni davrlar soni uchun yechsak biror darajadagi o’sishni aniqlaymiz-kelgusida o’sadigan qiymatlar uchun. Yoki r uchun ishlashimiz ma’lum muddatda qandaydir o’sish darajasiga yetishi uchun zarur bo’ladigan darajani bildiradi.
2. Hozirgi pul mablag’lari qiymatini vaqt davomida hisobga olib boradigan usullar keng tarqalgan. Bunday usullardan biri diskontlshdir. Diskontlash usuli pul mablag’larining qiymati muayyan vaqtda bir xil emasligi, ya’ni bugungi bir so’m bir yildan keying bir so’mga teng emasligi bois paydo bo’ladi.
Xususan, zamonaviy iqtisodiy adabiyotlarda diskont stavkasi quyidagicha ifodalanadi, ya’ni tijorat banklari ba’zi bir hollarda Federal rezerv tizimidan qisqa muddatga pul mablag’larini qarzga oladi. Bu qarzlar diskont deb atalib, Federal rezerv tizimi tomonidan belgilangan stavka esa diskont stavka deb ataladi. Shundan kelib chiqadigan bo’lsak, O’zbekiston iqtisodiyotida diskont stavkasi sifatida Markaziy bankning qayta moliyalshtirish stavkasini olish mumkin.
3. Ko’pchiligimiz yoshligimizdanoq murakkab foiz tushunchasiga duch kelamiz. Jamg’arma hisobraqami yoki hukumat jamg’arma obligatsiyalariga ega bo’lganlar murakkab foiz oladilar. Murakkab foizda birinchi yil davomida to’langan foizlar asosiy summaga qo’shiladi va ikkinchi yilda foiz yangi summadan hisoblanadi.
Masalan, biz 100$ni yillik 6% to’laydigan jamg’arma hisobraqamiga qo’ydik. Bizning jamg’arma qanday o’sadi? Birinchi yilning so’ngida biz 6% ishladik, yoki 6$ bizning dastlabki 100$ jamg’armamizga qo’shilib 106$ bo’ldi, shunday qilib, 1- davr so’ngidagi qiymat = joriy qiymat x (1 + foiz stavka)
=$100(1 + 0.06)
=$100(1.06)
= $106
Bir davr uchun hisob-kitoblarni davom ettirib, asosiy summa $106 ga 6% ni qo’llab, ikkinchi yilda biz 6.36% ishlab topamiz. Biz nima sababdan ikkinchi yil birinchi yil ishlab topganimizga nisbatan ko’proq topamiz? Chunki biz hozir orginal asosiy summadan foiz va qo’shimcha foiz to’lovini olamiz. Natijada biz foizdan foiz ishlab topamiz; bu murakkab foizning tushunchasi. Ikkinchi yil uchun foiz daromadini ko’rsatadigan matematik formulani tahlil qilamiz:
2- davr so’ngidagi qiymat = 1-davr so’ngidagi qiymat x (1 + foiz stavka)
Bu yerda r = yillik foiz stavka (yoki diskont stavka) bizning misol uchun,
2-davr so’ngidagi qiymat = $106 x (1.06)
= $112.36
1-yilning ohiriga kelib kelgusi qiymat, yoki 106$ joriy qiymatning (1 + r) yoki $100(1 + r) ga teng. 2 yil oldinga o’tib biz,
2- davr so’ngidagi qiymat = joriy qiymat x (1 + r) x (1 + r)
= joriy qiymat x
3 yilga o’tib, biz unga 112.36$ bilan kirishimiz va 6% yoki 6.74$ foizdan ishlab topish orqali jami 119.10$ jamg’armaga ega bo’lamiz. Bu quyidagicha bo’ladi:
3- davr so’ngidagi qiymat = joriy qiymat x (1 + r) x (1 + r)x (1+ r)
= joriy qiymat x
Endi qonuniyatni ko’rishimiz mumkin. Biz bu formulani investitsiyaning kelgusi qiymatini agar ular n yillik r stavka bilan murakkab foizda aniqlasak, bunda
Kelgusi qiymat = joriy qiymat x
Endi ni n davrdan so’nggi kelgusi qiymat va PV mi joriy qiymat deb belgilasak, bu tenglamani quyidagicha yozishimiz mumkin bo’ladi:
(1)
Biz kelgusi qiymat omili deb olamiz. Shunday ekan, dollarning kelgusi qiymati, ma’lum dollar qiymatini kelgusi qiymatiga ko’paytirish ko’paytirish orqali aniqlanadi.
Kelgusi qiymat = joriy qiymat x (kelgusi davr omili)
Kelgusi qiymat omili = .
100$ 6% foiz stavka bilan 20 yilga investitsiyalangan
1- formulada 100$ investitsiya dastlabki 20 yilda 6% murakkab foiz stavkasida qancha bo’lishini ko’rsatadi. Hisobga olingki, foiz har yili yillik o’sib boradi. Buning sababi, har yili foiz dastlabki investitsiya va o’tgan davrda olingan foiz daromadlari hisobi ga olinadi. Foizdan foiz olishga qaratilgan holatda murakkab foiz hisoblash debataladi. Agar siz dastlabki investitsiyadan faqat foiz ishlab topsak, bu oddiy foiz stavka deb ataladi.
Dastlabki investitsiya qilingan $100 kelgusi qiymati va 0, 5, 10 va 15 foizlarda diskontlanishi
Dastlabki investitsiya murakkab foiz stavkasida hisoblangan qiymat va kelgusi qiymatio’rtasidagi aloqadorlikni 15.2-rasmdagidek tahlil qilsak, investitsiyaning kelgusi qiymati oshishi hisoblanayotgan yillarning oshirilishi yoki yuqori foiz stavkasi orqali amalga oshirilishi mumkin. Buni (1) tenglamada ham ko’rishimiz mumkin, chunki joriy qiymat o’zgarmaganda r yoki n dagi o’sish kelgusi qiymatning oshishiga sabab bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
