Справочник иккинчи туэатилган ва тўлдирилган нашри

*7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

КўкаЛдош Мадрасасм (1578 йил)
Кўкалдош мадрасаси лабиҳовуз майдонида 
жойлашган биноларнинг биридир. Б у ёдгор- 
лик Абдуллахон ҳукмронлик қилган даврда 
қурилган (1557— 1598 йиллар). У Урта Осиё- 
даги энг кагта мадрасаларнинг бири ҳисобла- 
нади. Мадрасанииг 160 ҳужраси бор.
Миёнхонанинг сернақш қуббалари ўз кан- 
струкцияси билан ҳаммани қизиқтиради. Улар 
ганчдан хилма-хил қилиб қуйилган 
пештоқ- 
лардан йиғилган. Ҳовлидаги шимолий пештоқ 
кошин билан безатилган. Бу кўк, яшил ва оқ 
наҳшинкор безаклар ўсимликларни тасвир- 
лайди. Пештоҳ ўзининг аввалги шаклини дс- 
ярли бугунлай йўқотган ва шунинг учун те- 
мир билан тиралиб мустаҳкамлаб қўйилган. 
Мадрасанинг эшиги алоҳида эътиборга сазо- 
вордир. Эшик табақалари ёғоч парчаларидан 
йирилган ва темир билан мустаҳкамлаб қўйил- 
ган. Бу ёғоч парчалари нозик ва майда ўймакор. 
лик билан қопланган. Эшик безаклари, кишини 
ажаблантирадиган, 
геометрик 
шакллардан 
иборат.
Мадраса ўз композицияси жиҳатидан катта 
эътиборга сазовордир. Аслида бошқа мадра- 
саларнинг ташқи деворлари текис бўлса ҳам, 
бу мадрасагаинг деворларида айвончали боло- 
хоналар бўлиб, улар безатилган. Айвончалар 
қуришдан мақсад мадраса 
атрофида очиқ 
майдон қолдириш эди. Аммо орадан кўп ўт- 
май мадраса бошқа иморатлар ўртасида қо- 
либ кетди ва бинодаги ташқи гўзалликнинг 
аҳамияти қолмади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Мадраса ремонт қилингандан кейин атрофи 
очилди ва боқчага 
айлантирилди. Ҳозирги 
вақтда бу бинога область архиви жойлашган. 
Бир вақтлар бу мадрасада атоқли ёзувчи Сад- 
риддин Айни яшаган ва ўқиган эди.
Қуш мадраса (1566— 1588 йиллар)
Шаҳарнинг ғарбий қисмидаги С. М. Киров 
номли парк дарвозасининг чап томонида ик- 
кита катта мадраса жойлашган. Бу мадраса- 
лар ўртасидан Шергарон дарвозаси томонига 
Свердлов кўчаси ўтади. Бу архитектура ком- 
плекси Бухородаги қашаматли 
бинолардан- 
дир. Б у мадрасалар Улуғбек 
мадрасасидек 
бўлмай, қатъий бир услубда ва деярли бир 
вақтда қурилган. Шарқий томондаги Модо- 
рихон мадрасаси ғарбий томондаги Абдулла- 
хон мадрасасига нисбатан атиги 22 йил илга- 
ри қурилиб тамомланган. Шундай 
қилиб, 
иккала ёдгорлик ҳам Кўкалдош сингари ҳаша- 
матли бинолар бунёдга келган Абдуллахон 
даврига тааллуқлидир.
Бухоро хонлиги экономикасининг 
ривож- 
ланган даврида кўпгина бинолар 
қурилди. 
Бухоронинг Мооква давлати билан алоқаси 
кучайди. Аммо қурилиш 
ишлари 
кенгайиб 
кетса ҳам, иш сифати анча пасайди. Бинолар 
учун ишлатиладиган гулдор 
кошинларнинг 
рангги айниди. Қурилаётган деворлар ичига 
тош тўлдира бошладилар. Шунинг учун бино 
устига қопланган кошинлар яхши ёпишиб тур-
4 
Бухоро
4 9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

май, кўчиб кетди, деборлар цийшайиб қолдй, 
миноралар тез емирилди.
Модарихон мадрасасининг ҳажми кичкина- 
роқ, безаклари оддийроқдир. Абдуллахон мад- 
расаси ва айниқса сал қийшайган баланд олд 
пештоқи Модарихон мадрасасига 
нисбатан 
серхашамдир. Ғарбий томондаги мадраса ор- 
қасида ёпиқ ҳовли ва ички йўлак бор. Бухо- 
родаги бирорта бошқа мадрасада бундай ҳов- 
ли йўқ. Унинг эшик табақалари Кўкалдош 
эшигига ўхшатиб ёгоч парчаларидан ясалган.
Ҳозирги вақтда бу мадрасалар капитал ре- 
монт қилинмоқда.