Sportda matematika

gidrofob
 
moddalar deyiladi. Bularga esa yog’lar va yog’simon moddalar 
kiradi.
Xujayraning xayotiy faoliyatida eng muxim axamiyatga ega bulgan organik moddalarga oksillar, 
uglevodlar, yog’lar, nuklein kislotalar va ATF kiradi. 
Oqsillar
- xujayraning asosiy komponenti bo’lib, turli strukturalar tarkibiga kiradi va xujayraning 
umumiy vaznidan 10-20 % tashkil etadi. 
Ximiyaviy tarkibi. Oqsillarning molekulyar massasi juda katta bo’lib 10 000 dan 1 000 000 gacha 
etadi. Oqsil molekulalari polimerlar prinsipida tuzilgan. Polimer - bu yuqori molekulyar massaga 
ega bo’lgan molekula bo’lib, tarkibida bir necha martaba takrorlangan monomerlardan iborat. Oqsil 
monomerlari - aminokislotalar deyiladi. Aminokislotalar - organik birikmalar bo’lib tarkibida 
aminogruppa - NN, karboksil gruppa - SOON va uglevodorodli radikal - R - tafovut etiladi. 
Aminokislotalar bir biridan R radikallari bo’yicha farqlanadi. Aminokislotalarni tuzilishini 
quyidagi umumiy formula bilan ifodalash mumkin. 
NN - SN – SOON- R
Oqsillar tarkibida 20 xil aminokislotalar farqlanadi. Masalan, alanin aminokislota (ALA) - deb 
qisqacha ifodalanadi, arginin (ARG), asparagin (ASP), valin (VAL), gistidin (GIS), serin (SER), 
prolin (PRO), lizin (LIZ) va xokazo. Oqsillarda aminokislotalar peptid bog’lar bilan birikkan bo’lib, 
polipeptid zanjirlar xosil qiladilar. Peptid bog xosil bo’lishda bitta aminokislotani karboksil 

---

67 
gruppasi ikkinchi aminokislotaning aminogruppasi bilan birikadi. Oqsillarda birlamchi, ikkilamchi, 
uchlamchi va ba’zan turtlamchi strukturalari farqlanadi.
Oqsilni birlamchi strukturasida
aminokislotalar bir biri bilan ketma ket birikib, zanjir shaklini
xosil kiladi. Aminokislotalar bir biri bilan SO- NN peptid bog’lari orqali birikkan.