Sportda matematika

 
Abu Ali Ibn Sino (Avitsenna, 980—1037 y) Tibbiyot sohasida 100 dan ortiq asarlar yozgan. 
Bularning eng mashhuri “Tib qonunlari” dir.
(
Rasm 3)
Keyingi asrlar (
XV-XVIII
asrlar
) tarixga “Uyg’onish davri” yoki Renessans davri deb nomlangan. 
Bu davr buyuk kashfiyotlar, ilm va fanga katta qiziqish paydo bo’lishi bilan, turli universitetlar va 
maktablar ochilishi bilan, ilmiy tekshirishlarni o’tkazish maqsadida anatomik teatrlar tashkil etish 
bilan ta’riflanadi. Uyg’onish davrining eng buyuk olimlari – bu Leonarda da Vinchi va Andre 
Vezaliy. 
Leonarda da Vinchi (
1452-1519
) – buyuk rassomchi va olim, anatomiya, mexanika, matematika 
fanlari bilan shug’ullangan odam tanasini tuzilishini o’rganish maqsadida murdalarni yorib, 
400
yaqin muskullarni ajratib preparovka qilgan va ularni rasmlarini albomga chizgan va plastik 
anatomiyaga asos slogan 
(rasm 4). 
 
 
Leonardo da Vinchi (1452—1519), 30 tadan ortiq murdani kesib o‘rgandi va a’zolar rasmini 
chizdi. U dunyoda birinchi bo‘lib muskullarni ishlash dinamikasini o‘rgandi.Shu bilan u рlastik 
anatomiyaga asos soldi.
(
Rasm 4)
 
Leonardo da Vinchi turli odam va xayvonlar xarakatini o’rganib, shunday yozadi - er yuzidagi tirik 
mavjudot xarakatlanish qobiliyatiga ega. Xar bir xarakat esa mexanika qonunlariga bo’ysunadi va 
mexanika qonuniyatlari asosida bajariladi. Qushlarni uchishini fazoda kuzatib va muskullarni 
bajaradigan ishi asosida birinchi martaba uchish apparati – deltaplanni yaratadi. Fan sifatida 
anatomiyaning asoschisi va reformatori A. Vezaliy xisoblanadi (
rasm 5).
Zexni baland, talantli 
A.Vezaliy Luven va Parijda o’qib, 
1538
yilda
Paduan universitetiga anatomiya kafedrasiga 
professorlik lavozimiga taklif etiladi. 
Shu davr ichida A. Vezaliy juda ko’p murdalarni eradi suyak, muskul, ichki organlar, qon 
tomirlardan preparatlar tayyorlaydi, ularni rasmlarini chizadi. 
1538
yilda
“anatomik jadvallar” 
degan kichik anatomik atlasni tuzadi. 
28 
yoshda A.Vezaliy 
7
jilddan
iborat bulgan “Odam 
tanasining tuzilishi” degan umumlashtirilgan katta ilmiy asarni Bazel shaxrida chop etadi. A. 
Vezaliy anatomiyani Galen kitobi asosida o’rgangan. Andre Vezaliy xayoti ilmga va fanga 
sodiklik va xaqqoniyatni yuqori tutish namunasidir. Andre Vezaliy uzining murdalar ustida 
o’tkazgan izlanishlari tufayli ungacha barcha olimlar tomonidan, ayniqsa 
13
asr
davomida xaqqoniy 
deb xisoblanib kelgan Galenning anatomiya kitobida xaqiqatga zid bo’lgan kamchiliklarni aniqlab 

---

56