Sportda matematika

 
 
Andrey Vezaliy (1514—1564), Anatomiya jadvallari va odam tanasining tuzilishi to‘g‘risida 
kitoblar yozgan olim.
(
Rasm 5)
 
Buyuk fiziolog I.P. Pavlov Galenni kitobini shunday ta’riflaydi: “Xozirgi zamon odamzodining 
tarixida bu birinchi odam anatomiyasidan ilmiy kitob bo’lib, katta obru qozongan olimlarning 
fikriga emas, balki bevosita shaxsan, o’zining o’tkazgan ilmiy tekshirishlar natijasida olingan 
dalillarga asoslangan”. 
Anatomiyani keyingi progressiv taraqqiyoti G. Fallopiy (
1523-1562
), B. Evstaxiy (
1520-1574
), I. 
Fabritsiy (
1537-1619
), M. Malpigi (
1628-1694
) degan olimlarni nomlari bilan bog’liq. Bu 
olimlarning nomlari bilan organizmda bir qancha organlar nomlangan. Masalan, fallopiy naylari, 
evstaxiy nayi, buyrakda malpigi tanachalari. Katta qon aylanish doirasini ingliz olimi, anatomi va 
fiziologi Uilyam Garvey (
1578-1657
) kashf etgan (
rasm 6).
XVII – XVIII 
asrlarda anatomiya fanida yangi kashfiyotlarning ochilishi davom etadi va shu bilan 
birga solishtirma anatomiya, gistologiya va embriologiya rivojlanishiga zamin yaratiladi. Eng ulkan 
yangiliklardan “xujayraviy nazariyasi”, “Evolyusion nazariya” va “Irsiyat nazariyaning” ixtiro 
qilinishi
XIX asrning
larzaga keltirdi va qator fanlarning, shu jumladan morfologik fanlarning 
rivojlanishiga nixoyatda kuchli turtki bo’ldi.
 
Uilyam Garvey (1578—1657), “Hayvonlarda yurak va qon harakati to‘g‘risida anatomik 
tekshirishlar” degan asarida birinchi bo‘lib katta va kichik qon aylanish doiralarini borligini 
topgan. (Rasm 6)
Xujayraviy nazariyasining asoschisi nemis olimi T.Shvann 
1839 yilda
o’zining “Xayvonlar va 
o’simliklar tuzilishi xamda o’sishining mos kelishi xaqida mikroskopik tadqiqotlar” degan asarida 
xamma xayvon va o’simlik organizmlarining stuktur va funksional birligi – xujayra ekanligini 
isbotladi. 

---

57 
1859
yilda
ingliz olimi Charlz Darvin “ Turlarni kelib chiqishi” degan asarida turli muxit 
sharoitlariga moslanish jarayonida turlarni o’zgaruvchanligini aniqlagan va tabiatni evolyusion 
qonuniyatlar asosida rivojlanishini ko’rsatgan. 
Irsiy nazariyasining asosiy qonunlari chex olimi Gregor Mendel (
1820-1884
) tomonidan kashf 
etilgan. O’zining “O’simlik duragaylari ustida o’tkazilgan tajribalar” degan asarida tabiatdagi xar 
bir tur uchun xos bo’lgan belgilar va xususiyatlarni nasldan naslga o’an – yangi tadqiqot 
uslublarining yaratilishiga asos bo’ldi va odam tanasining tuzilishi va uni asoslarini o’rganish 
borasida bilimlarni nixotda chuqurlashtirdi.