Sportda matematika

Frank H. Nettеr, Atlas of human anatomy, Saunders, USA, 2014., Р-425

---

97 
joylashgan. Tirsak uyigi yordamida bilak suyagi tirsak suyagining boshchasi bilan birikib, bo’g’im 
xosil qiladi. 
 
Bilak suyagi (rasm 4)
9
Qo’l panja suyaklarining
(rasm 5)
bo’limiga qarab, preparatda suyaklarni joylashishini va 
nomlarini bilish lozim. Kaft usti suyaklarga 8-ta suyak kiradi. Ular turtadan proksimal va distal 
qatorlarni xosil qiladilar. 
Proksimal qatorda katta barmoqdan xisoblanganda quyidagi navbatda suyaklar joylashgan: 
qayiqsimon suyak, yarimoysimon suyak, uch qirrali suyak, nuxatsimon suyak. Distal qatori - 
trapetsiya suyagi, trapetsiyasimon suyagi, boshchali suyak va ilmoqli suyaklardan tashkil topgan. 
Qo‘l panja suyaklari (rasm 5) 
 
9
Frank H. Nettеr, Atlas of human anatomy, Saunders, USA, 2014., Р-426
 

---

98 
Kaft qismi
5 ta naysimon suyaklardan tashkil topgan. Birinchi kaft suyagi kalta va keng bo’ladi. 
Xar bitta kaft suyagi boshcha, tana va asos qismlardan iborat. Kaft suyaklarining asoslari kaft oldi 
suyaklari bilan bo’g’imlar yordamida birikadi. Kaft suyaklarining boshchalari maxsus bo’g’im 
yuzalari orqali proksimal barmoq falangalari bilan birikadi. 
Xar bitta barmoq 3ta falangadan iborat. Faqat birinchi barmoq ikkita - proksimal va distal 
falangadan iborat, urta falangasi bo’lmaydi. Qolgan barmoqlar esa proksimal, o’rta va distal 
falangalardan iborat. Xar bitta falanga kalta naysimon suyaklar guruxiga kirib, asos, tana va 
boshcha qismlaridan tashkil topgan. Boshcha falanganing distal uchida, asosi esa proksimal uchida 
joylashgan. 
Panjada ba’zan qo’shimcha sessasimon suyaklar xosil bo’lishi mumkin. Ko’pincha bunday 
suyaklar sportchilarda xosil bo’ladi. Masalan, gimnastlar panjalarida rentgenogrammalarda 
sessasimon suyaklar aniq kurinadi. Bu suyaklarga birikkan muskullarning elka kuchi ancha ortadi. 
Uzoq evolyusiya jarayonida qo’l asta-sekin takominlashib, turli murakkab va eng nozik xarakatlarni 
bajarishidan tortib, asosiy mexnat bajarish a’zosiga aylangan. Paydo bo’lgan o’zgarishlardan 
quyidagilarni ko’rsatish mumkin: tana uzunligiga nisbatan panja uzunligini kamayishi, kaft usti 
bo’liminini kengligini ortishi, katta barmoqni xajmini ortishi va boshqa barmoqlarga nisbatan 
qarama-qarshi turishi.