Спорт психологияси 1-маъруза спорт психологиясининг

2. Психологик тайёргарлик тўғрисида умумий тушунча
Ҳозирги замон жаҳон спорти учун хос бўлган хусусиятлар сифатида спорт натижаларининг изчил ва сезиларли даражада ўсиши, спорт мусобақалари иштирокчилари томонидан нафақат жисмоний, балки айни пайтда жуда катта психик куч –қувватни сарфлашни тилга олиш мумкин. Агар спортчи шахсининг психик функциялари ва психик ҳусусиятлари керакли даражада ривожланмаган бўлса, ҳатто жисмоний ва техник жиҳатдан жуда яхши тайёргарлик кўрган спортчининг имкониятлари баланд бўлганда ҳам мусобақада ғалабага эриша олмаслиги мумкин. Бундан шундай хулоса қилиш мумкинки, спортчининг такомиллашишида психологик тайёргарлиги худди унинг жисмоний, техник ва тактик тайёргарлиги каби ўта муҳим аҳамият касб этади.
Спортчининг психологик тайёргарлиги, спортдаги таълим тарбия жараёнининг муайян бир қисмидир. У муайян спорт туридан келиб чиққан ҳолда шахснинг психик функцияларини ҳамда хусусиятларини ривожлантириш ва такомиллаштиришга қаратилган.
Спортдаги жисмоний, техник ва тактик тайёргарлик жараёнида спортчининг ҳаракат фаоллигининг барча кўринишлари уларни онгли равишда бошқариш асосида ривожлантирилиши ва такомиллаштирилишини таъминлайди. Психологик тайёргарлик жараёнида эса, айнан мана шу бошқарув механизмлари ривожланади, яъни спортчининг онги такомиллашади.
Барчага маълумки, спортчининг онги сезги ва идрок, тасаввур ҳамда хаёл, хотира, диққат, нутқ, ирода, характер,
ҳис-туйғулар ва ҳоказолар тарзида намоён бўлади.
Психологик тайёргарлик жараёнида шахснинг психик функциялари ва хусусиятлари такомиллашиб, спортчининг хар хил спорт турларида ўз фаоллигини намойиш этишига боғлиқ тарзда унинг психоэнергетикасидан имкон қадар тўлароқ фойдаланиш учун зарур шарт-шароитлар яратилади. Масалан, айрим спорт турларида психоэнергиядан муайян вақт оралиғида аста-секин фойдаланилади, бошқа бир спорт турларида эса психик қувват бирданига портлаш каби сарфланади.
Психологик тайёргарлик спортчи учун ўта муҳим бўлган психик сифатлар ва шахсий фазилатларни ривожлантиришнинг табиий жараёнларини тезлаштиришга кўмаклашади.Психологик тайёргарликнинг усул ва воситаларини қўллаш спортчида мустақил равишда ўз иродасини тарбиялаш, фаол равишда такомиллашиб бориш туйғуларини шакллантириб, уни мусобақалашув фаолиятининг экстремал шароитларида ўз психик ҳолатини онгли равишда бошқаришга ўргатади.
.