Спорт психологияси 1-маъруза спорт психологиясининг

11. Спорт жамоасининг уюшганлигига таъсир
кўрсатувчи омиллар
Жамоанинг уюшганлиги кўплаб объектив ва субъектив характердаги омилларга боғлиқ. Улар қаторига масалан, қуйида биз баҳолашга ҳаракат қиладиган шахснинг бир қатор жиҳатлари ҳам киради. Шахснинг қайси томони баҳоланишига кўра (ишчанлиги ёки эмоционал ҳис-туйғулари) уюшганлик (жамоадошлар ўртасида бир-бирини баҳолашдашдаги якдиллик, ўзаро бир-бирига кўмаклашиш, шодлик ва қувончни биргаликда баҳам кўриш ва ҳоказолар,) ўртача ёки юқори даражада бўлиши мумкин. Масалан, уюшганлик коэффициентига нисбатан спорт усталари жамоаларидаги ишчанлик юзасидан уюшиш, эмоционал уюшишга қараганда анча юқори эканлиги кузатилган. (Е.П.Ильин).
Спорт жамоалари ўз таркибига кўра хилма-хил бўлади ва бу жамоанинг уюшганлигида ҳам ўз ифодасини топади. Спортнинг спорт ўйинлари туридаги жамоаларда барча ўйинчилар ягона мураббий (бош мураббий) томонидан тарбияланиб, улар асосан фақат бош мураббийнинг кўрсатмаларини бажарадилар; спортнинг индивидуал турлари бўйича терма жамоаларда эса бу ҳолат тамоман бошқача (енгил атлетика, сузиш, велопойгалар, фигурали учиш, гимнастика ва ҳоказоларда). Биринчи ҳолатда спортчиларнинг уюшганлик даражаси юқори бўлади. Чунки спорт ўйинлари бўйича жамоадаги барча аъзолар ўзаро бир-бирлари билан нафақат мусобақаларда, балки тайёргарлик машғулотларида ҳам яқин алоқада бўладилар. (Спорт машғулотлари йиғинларида бир хил шароитда яшайдилар). Уларда доим умумий мақсад, ўзаро алоқа мавжуд бўлади. Иккинчи ҳолатда эса, аксарият ҳолларда жамоанинг уюшганлик даражаси анча паст бўлади. Бундай жамоаларнинг уюшишига эришиш ниҳоятда оғир кечади ва узоқ вақт талаб қилади. Бу мақсадга эришишда терма жамоаларда ўз ўқувчиларига эга бўлган мураббийларнинг ўрни ниҳоятда каттадир.


12. Спорт жамоасидаги лидерлик.
Спортчиларнинг ягона мақсадга бўйсунган ҳолда, ҳамжиҳатликда ва келишиб фаолият юритиш зарурияти жамоани бошқариш эҳтиёжини келтириб чиқаради. Жамоанинг раҳбари ёки лидери бўладиган киши албатта жамоанинг бошқа аъзолари (бошқариладиганлар)ни ўзига бўйсундира оладиган шахс бўлмоғи лозим. Социал-психологик тадқиқотлар шуни кўрсатадики, умумий вазифани ҳал этаётган гуруҳда лидернинг мавжудлиги фаолиятдаги муваффақиятни таъминласа, лидернинг йўқлиги мазкур гуруҳнинг мағлубиятига олиб келади. (Н.Ф.Федотова)