Sport pedagogik mahoratini oshirish

I bob. ZAMONAVIY TENNIS VA UNING DOLZARB MASALALARI
Zamonaviy tennisda kechadigan о‘yin faoliyati, jumladan texnik-taktik harakatlarni ijro etish, o‘zining mantiqiy xususi-yatlari va mohiyati jihatlaridan boshqa sport o‘yinlari turlariga nisbatan tubdan farq qiladi. Agar futbolda texnik-taktik harakat-lar oyoq bilan, basketbol, gandbol va voleybolda qoi bilan ijro etilsa, tennisda bunday harakatlar “qo‘1-raketka-tennis to‘pi” bi­lan amalga oshiriladi. Ma’lumki, tennis raketkasi gardishi max-sus elastik “simlar” bilan to‘r shaklida tarang tortilgan bo‘lib, to‘p tekkanda to‘r ma’lum darajada deformatsiyalanadi. Demak, to‘pga zarba berish va uni mo‘ljal!angan nuqtaga yo‘naltirish aniqligi nihoyatda yuksak shakllangan harakat texnikasini ta-lab qiladi. Mutaxassis-olimlar fikriga qaraganda harakat aniqligi ikki bir-biri bilan uzviy bog‘liq turlarga bo‘linadi:

1. 
   harakat texnikasini bajarishga qaratilgan jarayon aniqligi;
   
2. 
   to‘pni raketka bilan mo'ljallangan nuqtaga yo‘lkshni ta’minlovchi final aniqlik. ' • :
   

Harakat texnikasini bajarishga qaratilgan jarayon aniqligi - bu individual (shaxsiy) harakat texnikasini zamonaviy model texni-ka nusxasiga yaqinroq yoki unga mos ijro etilishini anglatadi.
To‘pni raketka bilan mo‘ljallangan nuqtaga yo'llashni ta’minlovchi final aniqlik- bu "qo'1-raketka-to‘p” birligida ijro etiladigan jarayon aniqligini may donning zarur joyiga yo‘nalti-riladigan final aniqlikni ifodalaydi. Jarayon aniqligi qanchalik yuksak shakllangan bo'lsa, final aniqlik ham shunchalik yuksak bo‘ladi.
5
Bugungi tennisda kechayotgan o‘yin faoliyati о'ta keskin o‘zgaruvchan yo‘nalishlar bo‘ylab goh oldinga yoki orqaga, goh o‘ng yoki chap tomonga tezkor shiddatda yugurish, egilish-yo-zilish, burilish-aylanish harakatlari bilan farqlanadi. Вunday harakatlar yuklamasi о‘yin davomida ertami yoki kechroqmi to‘g‘ridan-to‘g‘ri vestibulyar apparatiga ta’sir etib, muvozanat saqlash funksiyasini izdan chiqaradi, natijada harakat texnikasi uning koordinatsiyasi va aniqligi kesgin tushib ketadi. Ana shu o‘ta dolzarb va amaliy ahamiyatga loyiq muammo bugungi ten­nis amaliyotida o‘z yechimini kutmoqda.
Ushbu muammoning mohiyati nimada va uni qanday yechish mumkin? degan savol tug‘iladi.
MaTumki, sport amaliyotida harakat aniqligi va uning turg'unligini shakllantirish turli ixtisoslashtirilgan mashqlarni bo‘lajak musobaqalar modellariga muvofiq muntazam qo‘llash asosida amalga oshiriladi. Lekin, sportga xos ekstremal vazi-yatlar (to‘g‘ri va aylanma tezlanishlar, tebranishlar, chayqalish-lar va hokazo) ta’sirida shakllangan harakat aniqligi mukam-mal emasligi oshkor boiadi. Ushbu holatning kelib chiqishi murakkab neyrofiziologik jarayonlarga asoslanadi, Jumladan, insonning jamiyki hayotiy faoliyatida (mehnatda, turmushda, sportda) muayyan harakatni aniq, mukammal, tez va maqsadga muvofiq ijro etilishi to‘g‘ridan-to‘g£ri vestibulyar analizatori-ning funksional holatiga bog‘liqdir. Turli yo‘nalishdagi aylanma tezlanishlar vestebulyar retseptorlariga bevosita ta’sir etib, ko‘z nistagmini vujudga keltiradi, ko‘z soqqasi va boshni ixtiyorsiz tebranuviga sababchi boiadi. Aylanma tezlanish tugaganidan so‘ng ham nistagm reaksiyasi ancha vaqtgacha davom etadi. Lekin, bu nistagm tebranishi mazkur tezlanishning yo‘nalishiga qarama-qarshi tomonga harakat qiladi. Tezlanish vaqtida va un-dan so‘ng nistagmdan tashqari mushaklarning tonusi o‘zgaradi.
6
Ana shu holatlar vestibulyar yadrolari va qator boshqaruv or-ganlari (bosh miya, miyacha, qizil yadro, orqa miya va hokazo) o‘rtasidagi funksional bogianishni vaqtincha “uzilishiga” olib keladi, natijada tana muvozanati yo‘qoladi, harakat koordinat-siyasi va aniqligi buziladi.
Binobarin, harakat koordinatsiyasi va aniqligini mukam-mallashtirish uchun dastlabki oTgatish bosqichidanoq ves­tibulyar analizatorining funksional faoliyatini shakllantirish lozim bo‘ladi.
Mazkur jarayon quyidagi namunaviy mashqlar yordamida amalga oshirilishi mumkin:
1. Ikki tennischi o‘rtada 1 m balandlikda osilgan gimnas-
tika halqasi orasidan dastlab 6 m oraliqda turib bir-biriga to‘p
uzatadi. Har 3 oydan so'ng oraliq 8, 10, 12 m ga ortib boradi.
Mashq 10 daqiqadan 2-marta - o‘ng va chap yon tomonlar-dan ijro etiladi. Zarba berishning umumiy soni (o‘ng va chap to-mondan uzatiladigan to‘plar aniqligi alohida hisoblanadi), aniq noaniq to‘p uzatishlar e’tiborga olinadi.
2. Tennis ustunlaridan 1 m oraliqda to‘rustiga parallel 1-2