Sotsiologiya

Rektorning o’quv va metodik
ishlar bo’yicha muovini:		A. Vahobov
Mualliflar:		dots. R. A. Umarova,
		dots. B. G. Sarkisov.
Taqrizchilar:		prof. H. B. Boboev,
		dots. M. Primov

© Toshkent Moliya instituti, 2004

KIRISH

O’zbekistonning mustaqillikni qo’lga kiritishi, jamiyatning iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy sohalarini tubdan isloh qilish respublikamiz oliy o’quv yurtlarida “Sotsiologiya” fanini o’rganishni taqozo etadi.

Sotsiologiya boshqa ijtimoiy-gumanitar fanlar tizimida o’ziga xos o’ringa ega bo’lib, jamiyatni bir butun tizim sifatida hamda ijtimoiy munosabatlarni va shaxs xulq-atvorini konkret shart-sharoit bilan bog’liqlikda o’rganuvchi yagona fandir. Sotsiologiya insonni ijtimoiy guruh vakili sifatida, ijtimoiy maqom va muayyan ijtimoiy rolni ifodalovchi konkret namoyanda sifatida o’rganadi.

Inson yoki guruh oldida turgan muammolar u yoki bu darajada insoniy munosabatlar xarakteri, atrofdagilar bilan hamkorlikda yashay olish, qadriyatlarga va axloqiy me’yorlarga tayanish, ularni saqlab qolish, murosaga kirishish yoki murakkab nizoli vaziyatlarni hal qilish bilan uzviy bog’liq bo’ladi. Inson oldida turgan muammolar qanchalik murakkab bo’lsa, ularni hal qilishda shaxsning o’zini anglab etishi, o’zi yashayotgan jamiyatni chuqur va atroflicha bilishi shunchalik katta ahamiyat kasb etadi.

Mutaxassislar o’z sohalarini bilishlari bilan bir qatorda odamlarning qiziqishlari, manfaat va intilishlarini, ijtimoiy munosabatlar bilan yaqindan tanish bo’lishi kerak. Chunki ular asosida ijtimoiy guruhlar, hamjamiyatlar, jamiyat va umuman, butun dunyo hamjamiyati shakllanadi. Sotsiologiyani bilish murakkab ijtimoiy tizimlarni, ijtimoiy institutlarni tahlil qilishga tajriba va bilim bilan qurollanib, hayotni o’rganishga yordam beradi. Sotsiologik tafakkur orqali esa ijtimoiy hayotni ilmiy baholash va ob’ektiv informatsiya olish mumkin.

Sotsiologiya bizda fan sifatida, asosan, oxirgi 20-25 yillar ichida shakllandi, chunki uzoq vaqt davomida ijtimoiy bilim faqat siyosatchilar, madaniyat xodimlari, ta’lim-tarbiya sohasi xizmatchilariga kerak, boshqa soha xodimlariga sotsial bilim shart emas, deb hisoblangan. Bu esa shaxs rivojlanishi va butun jamiyat madaniyati taraqqiyotiga salbiy ta’sir ko’rsatgan edi. Mutaxassislar qay bir sohada ishlamasinlar, o’z faoliyatlarining ijtimoiy oqibatlarini e’tiborga olishlari kerak, bu esa sotsiologik tafakkurni talab qiladi. O’zbekiston mustaqillikka erishgandan keyingina Sotsiologiya faniga ob’ektiv munosabat vujudga keldi. Ijtimoiy hayotning barcha sohalarini o’rganish, ijtimoiy munosabatlarni, jamiyat taraqqiyotini va unda shaxslar, ijtimoiy guruhlar hamda tashkilotlarning xulq-atvorini tadqiq qilishga barcha sharoit yaratildi.

Mualliflar ushbu o’quv qo’llanma yuzasidan fikr va mulohazalarini bildirgan taqrizchilarga o’z minnatdorchiligini izhor etadi.

1-mavzu: Sotsiologiya fanining predmeti, ob’ekti, tarkibi, tadqiqot usullari va uslubiyoti.