Sotsial pedagogika uzb

Adabiyotlar

1.Shul`gin V.N. «Osnovnie voprosi sotsial`nogo vospitaniya»M-1994 2Shurkova «Novie texnologii vospitatel`nogo protsessa» M-1994 q.Galaguzova M.A. i dr «Sotsial`naya pedagogika»M-1994 M.V. Firsov Antologiya sotsial`noy raboti M-1994

4. 
   Klayberg Yu.A. Sotsial`nie normi i otklyucheniya M-1997
   
5. 
   Deti s otkloneniyami v razvitii. Metodich. Posobie dlya pedagogov vospitateley massovix spets uchrejdeniy roditeley M-1997
   

6.www.pedagog.uz

Ma`ruza №11. Ijtimoiylashuv omillari va vositalari

Reja:
1.Ijtimoiylashuvga ta`sir etuvchi omillar
2.Mikro, mezo va makro omillar
q.Shaxs ijtimoiylashuviga siyosiy, iqtisodiy, ekologik omillarning ta`siri
Tayanch tushunchalar: Ijtimoiylashuvga ta`sir etuvchi omillar, Mikro, mezo va makro omillar, Shaxs ijtimoiylashuviga siyosiy, iqtisodiy, ekologik omillarning ta`siri
Jamiyat tomonidan kabul qilingan xatti - sharakatlar,' qoidalar va me`yorlardan chekingan ismirlarni orir yoki tarbiyasi kiyin yoki tarbiyasi ogir ismirlar deb atashadi. Tarbiyasi kiyin ismirlar deganda turli xil sabablarga kira pedagogik ta`sirlarga qarshi chikuvchi bolalar tushuniladi. Jamiyatda urnatilgan me`yor va qoidalarga rioya qilmaydigan shunday tarbiyasi orir ismirlarni ilmda deviatsiya deb atashadi. Aeviant xatgi — sharakat — bu psixik soglom shaxslar tomonidan me`yoriy qoidalarni buzish xollaridir. Deviatsiya — bu ijtimoiy pedagogik muammo bilib, inson ruxiy olamidagi, uning atrofidagi mushitning izgarish xollari bilan borlik. Bu xol, ayniksa, ismir yoshdagi bolalarga xosdir. Chunki bu yosh eng kiyin va murakkab davr bilib, bu yoshdagi bolalarning anatomo — fiziologik, intellektual, axloqiy va boshqada jix.atlarida izgarishlar ruy beradi. Bu izgarishlar uz navbatida ularning psixikasida izgarishlar ruy berishiga zamin yaratadi. Ularning ijtimoiy statusida, jamoada uzini titishida izgarishlar ruy berib, ularni kiprok; «Men kimman?» - degan savol kiynaydi. Deviatsiya uz ichiga deviant, delinkvent va kriminal xatgi — sharakatlarni birlashtiradi. (deviant xatgi — sharakat — bu kichik ijtimoiy munosabatlar (sila, maktab) zshamda sharakter, jinsiy va yosh xususiyatlari jishatidan yaxin kichik ijtimoiy gurushlarga xos ijtimoiy me`yorlardan, xatgi — xdrakatlar va xoidalardan orish, chekinishning bir turidir.! Ya`ni bu turdagi zsharakatni intizomsizlik deb sham atash mumkin. Agressiya, chaqiriq, ishda va mexnat faoliyatida uz boshimchalikka yul kuyish, bolalar va ismirlarning ichqilikka berilishi, daydib yurishlari, oliftagarchilik qilishlari, assotsial` sharakatlarga berilish kabilar deviant sharakatlarning asosiy kirinishlaridir. Ma`lum vaziyatlarda bolalar va ismirlarning shu kabi xatgi — sharakatlarni namoyon etixi deviant sharakatlarning tipik xususiyatidir. Delinkvent xatti - sharakat - deviant sharakatlardan farkli ularok, ular vaziyat ta`sirida emas, balki yuqoridagi kabi assotsial` sharakatlarning doimiy sharakterga ega bulishidir.
Delinkvent sharakatlarning quyidagi turlari mavjud:

• 
  xaqoratlash, xirlash, azoblash va undan xuzurlanish kabi agressiv bosqinchilik sharakatlar;
  
• 
  kichik urriliklar, ta`magirlik, avtotransport va boshqada kerakli buyum va anjomlarni urirlash kabi moddiy fonda kirishga qaratilgan uz shaxsiy manfaati yulidagi sharakatlar;
  
• 
  narkotiklar sotish va tarkatish.
  

Kriminal xatti — sharakat — bu jinoiy javobgarchilikka tortilishta yoshi etgan shaxslarning xuxuklarga zid zsharakatlari bilib, ular'ustidan jinoiy ish kuzgatilish jarayonidir. Kriminal sharakatlarga deviant va delinkvent sharakatlar asos yaratadi.
Deviant sharakterlarning asosiy sabablari
Bolalar, ismirlar va umuman ba`zi jamiyat a`zolarining jamiyat tan olgan me`yorlarga zid keluvchi xatti — sharakatlarni namoyon etishi — bu birdaniga, uz —uzidan biladigan xodisa emas. Ya`ni Isha insonlarning shunday yul titishiga nimadir sabab biladi. Ya`ni shar bir fazilat uz tarixiga ega. Insonning rivojlanishi bir —biri bilan uzviy bogliq boltan turli xil faktorlarga borlik: irsiy, mushit, tarbiya, iisonning shaxsiy amaliy faoliyati va x.k. Voyaga etmagan yoshlar orasida deviant sharakatlarni vujudga keltiruvchi qator faktorlar mavjud. Jumladan:
1. Biologik faktorlar, ya`ni bolalarning ijtimoiy shayotga moslashuvini murakkablashtiruvchi noxush fiziologik va anatomik xolatlar: Ularga:

• 
  genetik (ita aqli zayflar, kirlar, karlar va x.k),
  
• 
  psixofiziologik (ya`ni inson organizmiga salbiy ta`sir kirsatuvchi, somatik sharakatlarni, allergiyalar va toksik kasadliklarni vujudga keltiruvchi turli xil ziddiyatlar, kimyoviy moddalar, energiyalar va x.k),
  
• 
  fiziologik (atrofdagilarda noxush kayfiyat uygotuvchi tashki kiyofa, tilning dudukligi va x..k)
  

2. 
   Psixologik faktorlar, ya`ni insondagi psixopotologik yoki aktsentuant (xaddan tashkari) xolatlar. Bu faktorlar asab kasalliklari (psixopatiya, nevrasteniya kabi kasalliklardir)
   
3. 
   Ijtimoiy—pedagogik faktorlar, ya`ni bolalik davridan boshlab maktab, oila va jamoatchilik tarbiyasidagi nuksonlar.
   
4. 
   Ijtimoiy — iktisodiy faktorlar, ya`ni bu jamiyatdagi ijtimoiy tengsizlikdir: jamiyatning boylar va kambarallar deb ajratilishi, shalqning ma`lum qismining kashshoklanib kolishi, oylik maoshining kamligi, shnsizlik, inflyatsiya va x.k.
   
5. 
   Ma`naviy— axloqiy faktorlar. Ularga birinchidan, jamiyatdagi ma`naviy kadriyatlarning kadrsizlanishi, insonlarning ma`naviy kashshoklanishi kirsa, ikkinchidan, muyyan jamiyatning undagi ruy berayotgan deviant sharakatlarga befarqlik, lokaydlik kiradi
   

Deviatsiya kontseptsiyasida reabilitatsiya, profilaktika va korrektsiya iasalalari Deviant xatti — sharakatdagi bolalar va ismirlarga nisbatan profilaktika, reabilitatsiya va korrektsiya ishlari amalga oshiriladi. Reabilitatsiya — bu bola shaxsining xuquqi, xuquqiy statuey, sogligi, ishga layokatsizligini tiklashga qaratilgan kompleks, kip darajali, boskichli va dinamik tizimdir. U profilaktika va korrektsiya singari aspektlarni uz ichiga oladi. Profilaktika — bu reabilitatsiya tizimidagi shaxsning rivojlanishidagi u yoki bu chekinishlarni yukotishga shartsharoitlar yaratishga qaratilgan tadbirlardir. U kiprox ijtimoiy muzxit bilan bogliqdir. Korrektsiya — bu shayotiy chekinishlarga uchragan bolalar va ismirlar bilan olib boriladigan anik faoliyat shisoblanadi5
MUOMMOLI SAVOLLAR
1.Ijtimoiy pedagogikaning qanday kategoriyalari bor?
2.Ijtimoiy tarbiya nima?
q.Ijtimoiy-pedagogik faoliyat nima? 4.Ijtimoiy ta`limning uziga xosligi?.