Sotsial pedagogika uzb

Adabiyotlar

1.Shul`gin V.N. «Osnovnie voprosi sotsial`nogo vospitaniya»M-1994 2Shurkova «Novie texnologii vospitatel`nogo protsessa» M-1994 q.Galaguzova M.A. i dr «Sotsial`naya pedagogika»M-1994
4.M.V. Firsov Antologiya sotsial`noy raboti M-1994
5.Klayberg Yu.A. Sotsial`nie normi i otklyucheniya M-1997
7 Deti s otkloneniyami v razvitii. Metodich. Posobie dlya pedagogov vospitateley massovix spets uchrejdeniy roditeley M-1997
7. www. pedagog. uz
1q-ma`ruza .Mahallalar – ijtimoiy oz-ozini boshqarish organi
Reja:
1.Mahallaning paydo bolishi tarixidan.
2.Mahallaning ijtimoiy-pedagogik wrni.
q.Mahallada qadriyatlar va ijtimoiy ong translyatsiyasi
Tayanch tushunchalar: mahalla, ijtimoiy pedagogik orni, mahallada qadriyatlar, mahallaning paydo bolish tarixi, oz-ozini boshqarish
Oila koz ochib korgan dargohbolsa, mahalla vatan ichidagi vatandir.Zotan mahalla oilallardan tashkil topadi. Farzadlar oila barida kamol topganlari kabi oila ham mahalla ichidagi ravnaq topadi,nurli kelajak sari intiladi. Shunday mahalla oilaning eng yaqin maslahatchisi , togday tayanchidir.
Mahalla shunday bir dargohki, untda insonlar bir biri Bilan opa-singil, kak-uka, kuda-anda, dost birodar farzand tarbiyasida ahli ma`suldir. Jamiyatimizning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqietini jadallashtirish sharoitida inson omilini vujudga keltirish davr talabiga aylandi. Barkamol inson xaqida, uning mexnati va turmushi, ma`naviy taraqqieti haqida gamxorlik jumxuriyatimizning asosiy maqsadidir. Kishi xislatlari uning mehnatga, ma`naviy, goyaviy va madaniy boyliklarga munosabatining asoslari oilada shakllanadi. Jamiyat mustahkam, ma`naviy va axloqiy jixatdan soglom oila bolishidan manfaatdordir. Shu sababli jumxuriyatimiz oilani mustahkamlashni, bolalar tarbiyasi, shuningdek, ijtimoiy turmush sharoitlarini yaxshilashda erdam berishni davlat ahamiyatiga molik ish deb biladi. Keyingi yillarda respublikamiz tomonidan qabul qilingan bir qator qaror va yol-yoriqlarda xalqimizning ijtimoiy-madaniy yuksalishini ta`minlovchi fikrlar, tavsiyalar berildiki, bular respublikamizning asosi – oilalarning ijtimoiy-iqtisodiy va ma`naviy kamolotida muhim rol` oynamoqda. Chunki oilalarning har tomonlama yuksalishi, ta`bir joiz bolsa, jamiyatning yuksalishi demakdir. Xuddi shu ma`noda kelajagimiz bolmish esh avlod tarbiyasi va uning taraqqieti davlat ahamiyatiga molik masala hamdir. Ikkinchi tomondan, jamiyatning oila va oilaviy tarbiyaga bolgan talabi ham kun sayin ortib bormoqda. Zotan, ota-onalarning bolalar tarbiyasi yuzasidan mas`uliyatini kuchaytirish, tarbiyalashga oid laeqatini oshirish, oilaviy va ijtimoiy tarbiya birligini ta`minlash hozirgi kunning dolzarb masalasidir.
Oila ozining tarixiy taraqqieti davrida uzoq va murakkab yolni bosib otdi. Bu yolning oziga xos xususiyatlaridan biri jamiyatning ozaro aloqalari va ijtimoiy vazifalarining tubdan ozgarganligidir.
Jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy tuzilishining ozgarishi oilaning shakllanishiga, uning ozaro aloqa shakllariga ta`sir korsatadi. Ayniqsa, jamiyatning moddiy texnika va ma`naviy yonalishidagi ozgarishlari oila faoliyatining ozgarishiga sabab bolmoqda. Bunday ozgarishlar oila qurish, mehr-muhabbat, ozaro dostlik va farzand korishni rejalashtirishda oz ifodasini topmoqda.
Davlatimiz oilalarni ozining olib boradigan siesati markazida olib qaraydi. Shu sababli imkoniyat doirasida moddiy va ma`naviy erdam berishga majbur. Oilaviy tarbiyani maktab, jamoatchilik bilan uygunligini ta`minlashdan manfaatdordir.
Oilaning eng muhim xususiyatlaridan biri insonlar avlodini kopaytirishdir.
Bolalarni ijtimoiy haetga tayerlash borasida oila ma`lum darajada ijtimoiy tashkilotlar bilan jamiyat taraqqietiga hamohang holda faoliyatda bolmoqda. Oilaviy tarbiya muammolarini tadqiq etish, asosan ikki yonalishda olib borilmoqda. Bir tomonda oilaviy tarbiya pedagogikaning an`anaviy qismi sifatida organilmoqda. Ikkinchi tomondan esa oila sotsiologiya va filologiya yonalishida ham tadqiq etilmoqda. Matbuotda e`lon qilingan maqolalarda mazkur sohaga qiziqqan olimlarning oilaviy tarbiya xususiyatlariga ijtimoiy-falsafiy nuqtai nazardan endashaetganliklari ma`lum bolmoqda.
Bolalarning bolalar yasli va bogchasida uzoq muddat bolishlari ularning kamolotiga, ehtiej, qiziqish va muomala xarakteriga salbiy ta`sir korsatadi. Baxtga qarshi hozirgi vaqtda ota-onalarning ishlab chiqarishda koplab mashgul bhlishlari sababli ozlarining tolaqonli tarbiyaviy vazifalarini bajara olmasliklarini tasdiqlamoqda.
Oilaviy tarbiya ijtimoiy tarbiya bilan uzviy aloqada bolsagina osib kelaetgan esh avlod farovonligini ta`minlash mumkin. U eki bunisining yoqligi tarbiyaviy jaraenga salbiy ta`sir korsatadi.
Respublikamizda ayni hozirgi kunda oilalarning ijtimoiy ahamiyati ortib bormoqda. Oilalarning moddiy ehtiejlarini tolaroq qondirish asosida bolalar tarbiyasi uchun javobgarlikni kuchaytirish jaraeni tezlashmoqda. Biz uchun oila mustahkamligini ta`minlovchi axloqiy ruhiy aloqalar juda muhimdir. Xuddi ana shu aloqadorlik oilaviy munosabatlar, tolaqonli hissiy-emotsional, otalik eki onalik, oilaviy baxtni ta`minlash ehtiejlarini qondiradi.
Ota-onalarga pedagogik bilim berish, oilaviy tarbiya boyicha tajriba almashishi, ota va onalarni tarbiya ishlariga qizgin jalb qilish uchun ularni maktabga, mahalla qomitalariga taklif etish maqsadga muvofiqdir. Ota-onalarning bu boradagi eng muhim vazifalari bolalari kamolotini oldindan tasavvur eta olishlari, tarbiya maqsadini aniqlashlaridir.
№oyilgan maqsadni amalga oshirish faoliyatni mohirlik bilan tashkil etishga bogliq. Buning uchun -

1. 
   Bolalarning haeti va mashgulotini togri tashkil etish (rejim, oyin, mehnat,
   

uydagi oquv ishlari, sport va shunga oxshash)

2. 
   ?zining shaxsiy faoliyati va dam olishini tashkil etish (ishda, uy-
   

xojaligida, bolalarni parvarishlashda, oqishda, dam olishda, esh avlod tarbiyasi yuzasidan jamoat ishlarida va hokazo).
Biroq, bu yolda bir qancha qiyinchiliklar mavjud. Birinchi qiyinchilik shundan iboratki, ilgor oilalar ham tarbiyaning maqsadini va oz mas`uliyatlarini yaxshi bilsalar ham tarbiya uslublari, usul va vositalarini aniq qollay olmaydilar. Ma`lumki, oilada biron-bir uslub alohida qollanilmaydi, balki barcha uslublar uygunlashuvda qollaniladi. Bizning hozirgi sharoitimizda koproq ishontirish va unga hamohang uslublar koproq tatbiq etiladi (masalan, ma`qullash, ragbatlashtirish). Majbur etish esa boshqalarga nisbatan erdamchi usul sifatida qollaniladi.
Demak, tarbiya usullari va uslublarini tanlash, ularni takomillashtirish va tatbiq etish oila haetining muhim formasidir. Esh avlod tarbiyasining muvaffaqiyati biron-bir alohida olingan usullarga emas, balki oylab va yaxshi tashkil etilgan uslublar tizimiga bogliqdir. Oilada qollanilgan u eki bu usullar haqida gap ketganda, shuni esda saqlash lozimki, agar oilaning haet tarzi, turmushi va axloqiga monand usullar tanlansa, tarbiyaviy samaradorlik oshishi eki mos kelmasa, aksincha bolishi haetda koplab kuzatilgan.
Oilada bolalarni tarbiyalash ozining bir qancha milliy xususiyatlariga ega. Ular xalqning shakllangan oilaviy an`analari, urf-odatlari, xalqning ruhiyati, haeti va turmush tarzidir.
Respublikamiz bolalarga korsatadigan amaliy ta`sirini oila orqali amalga oshiradi. Oilaning bolalariga korsatadigan ta`sir doirasi shunchalik kattaki, u jamiyat ta`siri bilan uygunlashib ketadi. Shu bilan birga, biz uning oziga xos imkoniyatlari mavjudligini inkor eta olmaymiz.
Barkamol inson tarbiyasida oila jamiyat bilan yaxlit bir birlikni tashkil etadi, bu esa hozirgi kunimiz uchun xos xususiyatlardan biridir. Ayniqsa, ota-onalar va jamiyat a`zolarining mehnat faoliyatlari xarakteri, er va aelning teng huquqligi, ozaro hurmat, farzandlarni e`zozlash, hurmatlash, ijtimoiy va fuqarolik e`tiqodi, oilaviy madaniy haetning mavjudligi va osaetganligi oilalarga xos fazilat sifatida qadrlanmoqda.
Bolalar tarbiyasiga birinchi gavbatda ota va onaning ozaro munosabatlari katta ta`sir korsatadi. Bizning jamiyatimizda er va aellarning teng huquqligi ta`minlangan bolsa-da, lekin biologik tenglik yoqligini inkor eta olmaymiz. Shu sababli onalar bolalari tarbiyasi uchun koproq mehnat qilishlarini taqozo etadi. Bundan tashqari, aellar oilada erkaklarga nisbatan koproq vaqtini uy ishlariga sarflaydi. Sotsiologik tadqiqotlarning korsatishicha, hatto dam olish kunlari ham aellar uy ishlari uchun toqqiz soatdan on bir soatgacha vaqt ajratishadi. Ishlovchi ael bolalar tarbiyasi uchun juda oz vaqt ajratishga majbur boladi. Ertalab, ishga jonashdan oldin bolalarini avqatlantiradi, kiyintiradi, yasli eki bogchaga olib boradi, maktabga jonatadi. Katta eshdagi farzandlari ozlarini eplaydi. Kunning ikkinchi yarmida ishdan qaytgach, aelning ikkinchi - uy uchun bolgan ish faoliyati boshlanadi, ya`ni bolalarining uy vazifalarini bajarishlarini nazorat qilish, kechki ovqat tayerlash va hokazo.
MUOMMOLI SAVOLLAR
1.Mahalla deganda nimani tushunasiz?
2.Oz-ozini boshqarish deganimiz nima?
q.Bola tarbiyasida mahallaning roli qanday?