Sotsial pedagogika uzb

Ma`ruza №7. Ijtimoiy pedagogika va pedagogik sotsiologiyada
“me`yor” va “me`yordan og’ish” tushunchasi. Me`yordan og’ishish tiplari
Reja:
1.Me`yor va me`yordan og’ish: tushuncha va tavsif
2.Me`yordan og’ish turlari
3.Me`yordan og’ish nazariyasi
Tayanch tushunchalari.
Norma, normadan orqada qolish, ijtimoiy burilishlar, psixik kommunikatsiya, immunizatsiya, xulq-atvor.
Xulq-atvor muayyan berilgan vaqt bulib utgan xatti-xarakatlarining yigindisi xisoblanadi.
Bu adaptivlik delinadi, agar uning yordamida maqsadga yunaltirilgan foydali natija olingan bulsa. Teskari(kingir «otklonyayushimsya») xulq-atvor jamiyatda qobul qilingan mos kelmaydigan ijtimoiy xulq-atvorga aytiladi.(I.A.Nevskiy).
Teskari xulq-atvor kata ikki kategoriyaga bulinadi.

1. 
   Psixik salomatlik namoqn yoki yashirin psixopotologiya, normalardan uzoqlashadigan xulq-atvorga aytiladi.
   
2. 
   Qandayda bir ijtimoiy, madaniy va asosan xulq normalarini buzadigan antisotsial xulq-atvorga aytiladi. Agar bunaqa xulq-atvorlar xuquq buzarlar ko’proq bulsa, jinoyat xisoblanadi, xuquqiy tarbibga jazolanadi.
   

Ijtimoiy burilishlar.

• 
  uz manfaati yunalishida xuquq buzish iqtisodiy: (pul Bilan mulkga ega bulishga boglik xatti-xarakatlar) ugrilik, chaykovchilik.
  
• 
  agressiya yunalishidagi: insan shaxsiga qarshi xarakatlar(kamsitish, xuliganlik, kaltaklash, ultirish, zorlash)
  

2. Ijtimoiy-passiv turdagi: tezda turmush tarzidan chiqib ketishga xarakat qilish, fuqoralik vazifalarni bajarishdan bosh tortish(ishlashdan, uqishdan bosh tortish, alkogolizm, narkomaniya, toksomaniya).
Bolalar va uspirimlar xulq-atvordagi chetlash deganda faqatu ziga e`tiborni tartadigan shuningdek tarbiyachilarni (ota-ona, uqituvchi, jamoatchilik) ni qavga soladiganlarni xam tushuniladi. Bu uzgarishlar umuman qabul qilingan norma talablaridan cheklash bulib gina qolmasdan, shuningdek kelajak jinoyatlar, axloqiy, xuquqiy normalarni buzishni uz ichiga olib xulq-atvor sub`ektiga xavf soladi, butun jamiyatga xavf soladi. Bola (uspirim)ning xulq-atvoridagi chetlash
Birinchidan simptom shaxsning uziga xosligining paydo bulishi va rivojlanishiga signal sifatida :
Ikkinchidan shaxsning rivojlanishiga tarbiyaviy ta`sirini amalga oshiruvchi, shakllantiruvchi qurol sifatida qobul qilinadi. Shaxs va bolalarning chetlashning oldini olish psixik immunizatsiyani ya`ni xulq-atvor psixik malakalarini urganishni talab qiladi. Bu vazifalarni echish uchun ijtimoiy inqirozning salbiy oqibatlarini neytrollovchi va korrektsiyalovchi ijtimoiy pedagogik sharoitlarini tashkil qilishga qaratilgan maktab siyosatini ishlab chiqarish zarur buldi.

1. 
   Bolalarning xulq-atvordagi chetlashlarining barcha turlarining tarqalishiga yul kuymaslik.
   
2. 
   O’quvchilar,ota-onalarning fikrlarini urganish, talqin qilish ular asosida o’quvchilarning chetlanishining oldini olish va korrektsiyalash dasturini ishlab chiqarish.
   
3. 
   O’quvchilarning xulq-atvordagi chetlashlarning oldini olish usullarini egallagan, bolalar Bilan samarali munosabatda bulib konfliktlar uchish, stresslardan chiqib ketish, salomat turmush tarzini tashkil qilish usullarini biladigan pedgogik kadrlarni tayyorlash.
   
4. 
   Tashqi tavakkalchilik omillaridan ozod bulgan psixik- pedagogik sharoitni maktabda yaratish, ota-ona, jamoatchilik bilan birga ishlashning samaradorligini oshirish.
   

O’spirimlarga utish davridan qanday chiqish yullarini urgatish zarur… CHetlashlarga ega bolalar bilan ishlashning samaradorligi kuyidagi asoslarga bogliq.

1. 
   O’quv ishchangligining yutuqlariga bog’liq.
   
2. 
   O’quvchilarning emotsional ijobiy, qoniqarli darajadagi munosabat tizimiga (tengqurlar, o’quvchilar, ota-onalar).
   
3. 
   Psixik ximoya qilish.
   

Ijtimoiy ximoya qilish uchun

1. 
   O’quvchilar uzlarining xuquq va vazifalarini bilishi
   
2. 
   O’quv va tarbiya jarayonida sub`ektlar va uqituvchilarning xurmatini saqlash
   
3. 
   O’quvchilarning muayyan bir belgi buyicha dikriminatsiyaga yul quyyadigan psixik va ijtimoiy tengligi
   
4. 
   O’quvchilar xuquqlarining mustaqilligidan va uz-uzini anglashdan saqlash. 11-12, 15-16 yoshdagi uspirimlar jismoniy, jinsiy va axloqiy tomonidan rivojlanish davrida buladi, o’quvning ishonchi shakllanadi. Teskari xulqatvor uspirimning- bu pedagogik diqqatdan tashqarida qolgan, tarbiya kurmagan va uqimagan bolalardir. Ular o’z tengkorlaridan orqada qolgan, chunki ularning ongi fikrlashi va tasavvuri rivojlanmagan.
   

Ular mexnatdan qochadi, maktabda tartibni buzadi, ota-ona, o’quvchilarning aytganini tinglamaydi, maktabni tashlab ketadi. Uspirim xulq-atvordagi chetlash pedagogik nazardan chetlab qolish salbiya muxitning natijasi xisoblanadi. Natijada kelishmovchilik, uzini aybsiz xisoblash uyidan chiqib ketish kabi xodisalar ruy beradi. Keyin uspirimlar yovuz, ugrilikga, alkogol`ga tez urganib ketadi.
N. Vayzman qiyin bolalarni uch guruxga buladi:

1. 
   Psixik jixatdan, jismoniy va jinsiy tomonidan rivojlanmagan. Ular maktabda uynab yuradi, xech kimni tinglamaydi, qiziqishi yuq.
   
2. 
   Tez jinsiy rivojlanishiga va effektlilikga ega tezkor yovuz buladi. Ular otaona va o’qituvchilarning tanbexiga qarshilik kursatadi.
   
3. 
   qiyin oyladan chiqqan bolalar.
   

Ijtimoiy pedagogning qiyin bolalar Bilan ishlashdagi maqsadi ularga paydo bulgan inqirozdan «sakrab» utishga «mustaqil» xayotini uzgarishga yordam berishdir.
Bunda tarbiyalonuvchining uzi xulq-atvorini baxolashi, ularning ijobiy va salbiy tomonlarini bilishi va uzgartirishiga xarakat qilishi axamiyatlidir.
MUOMMOLI SAVOLLAR
1.Norma tushunchasini qanday tushinasiz 2.Normadan orqada qolish xaqida nima bilasiz.
q.Ijtimoiy burishlar nima.
4.Kaysi davrda uspirimning axloqiy rivojlanishi shakllanadi.
Adabiyotlar
1 Shul`gin V.N. «Osnovnie voprosi sotsial`nogo vospitaniya» M-1994 2 Shurkova «Novie texnologii vospitatel`nogo protsessa» M-1994 q. Galaguzova M.A. i dr «Sotsial`naya pedagogika»M-1994
4 M.V. Firsov Antologiya sotsial`noy raboti M-1994
5.Klayberg Yu.A. Sotsial`nie normi i otklyucheniya M-1997
6. Deti s otkloneniyami v razvitii. Metodich. Posobie dlya pedagogov vospitateley massovix i spets uchrejdeniy roditeley M-1997 www. pedagog. uz