Son so’z turkumining inson tafakkuri shakllanishidagi o’rni. Son so’z turkumi paradigmasi

besh 
bash qoy, bir para qoy, bir para kabáb, yüz para sez.
Xulosa qilib aytganda, Son so’z turkumi qadimgi turkiy til davridan hozirgi turkiy til davrigacha 
shakllanib kelgan.Jumladan, sanoq sonlarni olaylik, 
yigirma 
soni 
iki-r-mi> yiki-r-mi>yigirmi 
ko’rinishida , 
oltmish 
soni esa 
alti-mis>
, 
sakson
soni 
sekiz+on
shaklida hosil bo’lgan.
O’ttiz, 

---

 
Volume: 02 Issue: 04 | 2022 
ISSN: 2181-2624 
 
www.sciencebox.uz 
Analytical Journal of 
Education and Development
60 
to’qqiz
sonlari esa 
ottu+z, toqqu+z
shaklida yasalgan.Boisi 
-z
qo’shimchasi qadimgi turklarda 
ko’plikni yoki juftlikni anglatadi degan qarashlar mavjud bo’lib, 
egi+z,ko’+z
so’zlarini bunga 
misol qilib olingan (ya’ni ko’z ham 2ta a’zoni, egiz ham 2 yoki undan ortiq kishini 
anglatadi).Sonning turlari ham eski turkiy til davridayoq hozirgi ko’rinishda bo’lgan faqat uning 
shakllari , ishlatilish usullari davrlar o’tib biroz o’zgargan.(yuqorida bu jarayonni batafsil ko’rib 
o’ttik)Buga albatta turkiy xalqlarning bo’linishi va turkiy tilga arab , fors va boshqa qo’shni 
davlatlar tilining ta’sir etishi ham sabab bo’lgan.
Hisob so’zlarda ham xuddi shunday jarayon davom etgan, farqli jihati hisob so’zlarning ba’zilari 
ijtimoiy-iqtisodiy jarayon o’zgarishi va ishlab chiqarish va savdo-sotiqning rivojlanishi natijasida 
muomaladan chiqib ketgan yoki boshqa ma’noda ishlatila boshlagan. 
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
G’.Abdurahmonov, Sh.Shukurov, Q.Mahmudov “O’zbek tilining tarixiy grammatikasi” 
O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti – Toshkent – 2008. 
2.
Nasimxon Rahmonov, Qosimjon Sodiqov “O’zbek tili tarixi” O’zbekiston faylasuflari milliy 
jamiyati nashriyoti – Toshkent – 2009. 
3.
H.A.Dadavoyev, Z.T.Xolmonova “Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi” Toshkent 
– 2015. 
4.
N.Abdurahmonov “Qadimgi turkiy til” Toshkent – “O’qituvchi” – 1989.