Eski o’zbek yozuvining umumiy xususiyatlari

7/09/2021
Eski o’zbek yozuvining umumiy xususiyatlari
Bizning ota-bobolarimiz qadimda o’z yozuvlariga ega bo’lishgan. Arablar O’rta Osiyoga kirib kelmasidan ilgari mahalliy aholi 8 xil yozuv turidan foydalanishgan: O’rxon-Enisey, Qadimgi Uyg’ur, Sug’d yozuvi, Avesto yozuvi va boshqalar shular jumlasidandir. Bu yozuvlar fanda qadimgi Turkiy yozuvlar deb atalgan VIII asrda arablar kirib kelganidan keyin arab yozuvi qadimgi turkiy yozuvlarni muomaladan chiqargan va mahalliy aholi arab yoxuvini o’zlashtirib o’zinin faoliyatida turkiy tillar uchun qo’llay boshlagan. Bu yozuvdan 1929-yilga qadar foydalanilgan.
Eski o’zbek yozuvida yozuv o’ngdan chapga qarab yozilgan. Eski o’zbek yozuvida 32 ta harf, u yoki bu harf ustiga yoki ustiga qo’yiladigan 8 ta belgi(harakatlar) va “Hamza” deb ataladigan belgi mavjud.32 harfning 4 tadan shakli bor: alohida, so’z boshida, so’z o’rtasida, so’z oxiridagi shakli. Yozuvda harflar bir-biriga ulab yoziladi. Mavjud 32 ta harfning 7 tasida bu harflarning alohida shakli bilan so’z boshidagi shakli bir xil bo’ladi, so’z o’rtasidagi shakli bilan oxiridagi shakli bir xil shakilga ega. Bular 2 shaklli harf deb ataladi. 2 shaklli harflar yozuvda o’zidan keyingi harfga ulanmaydi. Harakatlar yozuvda turli vazifalarni bajaradi. 8ta harakatdan 7 tasi yozuvda yozilmaydi lekin tasavvur qilinadi.