Siyosatshunoslikka

tion
jamiyat a ’zolarining ichki
siyosiy munosabatlar va
hokimiyat tarkibiga jalb
etilganligini bildiradi
siyosiy
jarayon
subyektlari
субьекты
политиче­
ского про­
цесса
subjects of
political
process
siyosiy jarayon
ishtirokchilaridir. Ularga
shaxslar, ijtimoiy qatlamlar,
etnoslar, diniy va demografik
guruhlar, ijtimoiy va siyosiy
institutlar kiradi
336

---

siyosiy
jarayonlar
политиче­
ские про­
цессы
political
processes
jamiyatning siyosiy
hayotida turli xildagi voqea-
hodisalarning ro‘y berib
turishi, ularning obyektiv
qonuniyatlar harakati asosida
davom etishi va shu asosda
jam iyatning siyosiy jihatdan
rivojlanib borishiga aytiladi.
Jarayonlar- jamiyatning
siyosiy faoliyatidir
siyosiy
konflikt
политиче­
ский кон­
фликт
political
conflict
davlat, ijtimoiy va etnik
guruhlar, siyosiy partiyalar
va harakatlar, ma’lum
shaxslaming siyosiy
manfaatlari, maqsadlari va
qarashlarining to‘qnashuvidan
iboratdir
siyosiy
liderlik
политиче­
ский ли­
дерство
political
leadership
bu siyosat bozorida amalga
oshiriladigan maxsus
tadbirkorlik shaklidir
siyosiy
madaniyat
политиче­
ская куль­
тура
political
culture
jamiyatda mavjud siyosiy
tizim ning tayanchi b o ‘lib
xizm at qiladi, aholining
barcha qatlamlarini
birlashtirish (yoki ajratish)
imkonini yaratadi
siyosiy mil­
lat
политиче­
ская на­
ция
political
nation
siyosiy tizimning rivojlanishi,
ustuvor qadriyatlar,
m e’yorlariga doir yakdil
bo‘lgan fuqarolar birligi
siyosiy
muloqot
политиче­
ский кон­
такт
political
communi­
cation
tegishli axborotning
tarqalishini o ‘z ichiga oladi
337

---

siyosiy
munosa­
batlar
политиче­
ские отно­
шения
political re­
lationships
siyosiy hokimiyatni qo‘lga
kiritish va amalga oshirish
bilan b o g ‘liq holda jamiyatda
qaror topadigan munosabatlar
siyosiy
omil
политиче­
ский фак­
тор
political
factory
fuqarolar siyosiy
madaniyatining yuqori darajasi
siyosiy ong
полити­
ческое со­
знание
political
conscious­
ness
qonunlar va siyosatni amalga
oshirish mexanizmlarini
bilish imkonini beradi,
insonning atrof-muhitga
va siyosiy hayotga
munosabatini shakllantiradi,
davlat siyosatining
maqsad va mazmunini
tushunishga yordamlashadi,
siyosiy tizimning qolgan
barcha tizimlarini
mo ‘ tadillashtiruvchi
tushuncha
siyosiy par-
tiya
политиче­
ская пар­
тия
political
party
fuqarolaming eng faol,
mafkuraviy mushtaraklik bilan
bog‘langan, davlatda hokimiyatni
qo‘lga olishga intiluvchi qismi,
ixtiyoriy ittifoqi
338

---

siyosiy re-
jim
полити­
ческий
режим
political
regime
davlatning alohida shakli
uchun xos bo‘lgan siyosiy
munosabatlar, hokimiyat
organlari tomonidan
qo'llanadigan usul va
vositalar, davlat hokimiyati
va jamiyatning qaror topgan
munosabatlari, mafkuraning
hukmron shakllari, ijtimoiy
va sinfiy o‘zaro munosabatlar,
siyosiy madaniyat va tafakkur
turlarining majmui
diktatura shakllaridan
siyosiy
tamoyil-
Iar va
me’yorlar
политиче­
ские тен­
денции и
меры
political
trenden-
ciesand
measures
siyosiy tizimning tarkibiy
qismi hisoblanadi va amalda
siyosiy tizim doirasidagi
siyosiy munosabatlami
tartibga soluvchi
munosabatlar
siyosiy
tashkilot
политиче­
ская орга­
низация
political
organiza­
tion
davlat, partiyalar, jamoat
tashkilotlari va harakatlari,
om m aviy axborot vositalari
va cherkov
siyosiy
tizim
полити­
ческая
система
political
system
siyosiy hokimiyatni*
shakllantiruvchi va amalga
oshiruvchi vositalari bo‘lgan
davlat, davlat tashkilotlari va
munosabatlaming yig ‘indisidir
siyosiy-
huquqiy
resurslar
политико­
правовые
ресурсы
political-
legal re­
sources
bu ijtimoiy tartibni,
xavfsizlikni, barqarorlikni,
fuqarolaming tinch-
osoyishtaligini, jamiyatning
yaxlitligi va bir butunligini
ta’minlovchi vositalardir
339

---

sotsial
resurslar
социаль-
ние ресур­
сы
social re­
sources
sotsial stratifikatsiyadagi sotsial
maqom yoki rang, o ‘rinning
amalga oshirilishi yoki
pasayishi qobiliyatidir
sotsial-de-
mokratiya
социал де­
мократия
social de­
mocracy
har qanday siyosiy yoki
ijtimoiy tizimning o ‘z oldiga
ijtimoiy va iqtisodiy farqlami
eng kam darajaga keltirishdan
iborat maqsadni qo‘yishga
imkon beruvchi boshqaruv
shakli
tashqi
siyosat
внешняя
политика
foreign
policy
siyosatning davlatlar va
xalqlar o ‘rtasidagi o ‘zaro
munosabatlami tartibga
soluvchi turi tushuniladi.
teokratik
monarxiya-
lar
теократи­
ческого
монархия
theocratic
monarchy
yakka hukmdor va kollegial
davlat rahbariyatining mavjudligi;
davlat rahbari va boshqa davlat
hokimiyati oliy organlarining
muayyan muddatga saylab
qo‘yilishi; davlat hokimiyatining
o‘z irodasiga ko‘ra emas,
balki xalq xohishi bo‘yicha
amalga oshirilishi; qonun bilan
ko‘zda tutilgan hollarda davlat
rahbarining yuridik javobgarlikka
tortilishi
teokratiya
теократия
theocracy
ilohiy g ‘oyaning va cherkov
g ‘oyasining individ va
davlatdan ustun turishidir
tiraniya
тирания
tyranny
eng buyuk va eng shavfqatsiz
qullikka asoslangan hokimiyat
tizim
система
system
tizim ma’lum aloqa tufayli
birlashgan elementlar yig‘indisi
340

---

to‘g‘ridan-
to‘gri (be-
vosiga ovoz
berish)
прямое го­
лосование
straight
voting
saylovchi aniq bir nomzod
uchun bevosita ovoz berishi
lozimligini anglatuvchi tamoyil
totalitar
rejim
тотали­
тарный
режим
totalitarian
regime
siyosiy terror va qo‘rquvdan
nafaqat haqiqiy yoki tasavvur
qilingan dushmanlami
qo‘rqitish va mahv etish,
balki ommani boshqarishning
kundalik odatiy vositasi sifatida
foydalaniladi
umumxalq
saylovlar
всенарод­
ные вы­
боры
public elec­
tions
barcha fuqarolaming, ulaming
jinsi, irqi, millati, sinfiy yoki
kasbiy mansubligi, tili daromad
miqdori, boyligi, ma’lumoti,
diniy yoki siyosiy e ’tiqodidan
qat’i nazar, savlovlarda
saylovchi yoxud nomzod
sifatida ishtirok etuvchi saylov
tizimi
unitar dav­
lat
унитари-
анского
государ­
ство
Unitarian
state
bu ma’muriy-hududiy, qismlarga
bo‘lingan yaxlit, bir butun
markazlashgan davlat shaklidir
utilitar
resurslar
утилитар­
ные ресур­
сы
utilitarian
resources
bu kishilaming kundalik
ehtiyojlari va talablarini
qondirish bilan bog‘liq bo‘lgan
moddiy va boshqa ijtimoiy
vositalardir

---

vakolatli
(reprezen-
tativ) de-
mokratiya
предста­
вительная
демокра­
тия
representa­
tive democ­
racy
fuqarolaming qarorlar
qabul qilishda o ‘z siyosiy
vakolatlarini ular tomonidan
saylangan, ulaming
manfaatlarini ifodalaydigan
hamda ana shu manfaatlarga
mos ravishda qonunlar qabul
qilishi, farmoyishlar berishi
lozim b oigan deputatlarga
o ‘tkazib berish orqali bilvosita
ishtirok etishidan iborat
veda bi-
tiklari
надпись
веды
inscription
of veda
Hindistonda siyosiy
g ‘oyalaming asosiy manbai
b o iib xizmat qilgan manba.
xarizmatik
liderlik
харизма­
тическое
лидерство
charismat­
ic leader­
ship
hukmdor- lideming qudratiga
xalqning cheksiz ishonchiga
asoslanadi
xristianlik
христиан­
ство
Christianity
milodning boshlarida Iso
payg‘ambar tomonidan asos
solingan bo‘lib, unga ko‘ra,
xudo yagonadir, ammo u
muqaddas uchlik (troitsa)da
namoyon bo‘ladi.
xususiy
siyosiy ja-
rayonlar
частные
политиче­
ские про­
цессы
private
political
processes
jamiyatda muammo va
qarama-qarshiliklarning
paydo b o ‘lishi va ularning
o ‘z yechimlarini talab
qilishlari natijasida paydo
b o‘ladi
yopiq siyo­
siy tizim-
lar
закрытые
полити­
ческие
системы
closed po­
litical sys­
tems
tashqi muhit bilan cheklangan
darajada aloqaga kirishadi,
boshqa tizimlarga xos
qadriyatlarga uquvsiz b o ‘ladi,
rivojlanish imkoniyatlarini
tizim ichidan qidiradi

---

MUNDARIJA
Kirish................................................................................................3
1 - mavzu. Siyosatshunoslikka kirish. Siyosat va siyosatshunos- 
lik..................................................................................................... 6
2 - mavzu. Siyosiy nazariyalar va qarashlar.............................. 29
3 - mavzu. Siyosiy jarayonlar va siyosiy ish tiro k ..................... 66
4 - mavzu. Siyosiy tiz im ..............................................................85
5 - mavzu. Siyosiy hokim iyat................................................... 103
6 - mavzu. Davlat - siyosiy institut sifatida............................. 120
7 - mavzu. Siyosiy partiyalar va manfaatdor guruhlar.............141
8 - mavzu. Siyosiy elita va lider................................................ 161
9 - mavzu. Siyosiy mafkura.......................................................180
10- mavzu. Demokratiya va uning rivojlanishi........................ 201
11- mavzu. Siyosiy madaniyat.................................................. 236
12- mavzu. Gender muammosining kelib chiqishi va hal etili- 
shi 
257
13- mavzu. Tashqi siyosat. 0 ‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga
integratsiyasi...............................................................................279
Umumiy glossariy...................................................................... 319

---

О6. В.