Siyosatshunoslikka

bo‘ysunadi
nazariy
bilish funk-
siyasi
функция
теоретиче­
ских зна­
ний
theoretical
knowledge
funtion
siyosatshunoslik siyosat
to‘g ‘risida, uning jamiyatdagi
roli to‘g ‘risida bilimlar hosil
qiladi.
neokonser-
vatizm
неоконсер­
ватизм
neoconser­
vatism
mumtoz konservatizm
va liberalizm g ‘oyalarini
uyg'unlashtiruvchi mafkura.
nomzod-
larni ilgari
surish,
ularni olish
bosqichi
фаза но­
минации
nomination
phase
turli tashkiliy, siyosiy axborot-
tashviqiy tadbirlami o ‘z ichiga
oluvchi bosqich
obyekt
обект
object
subyektning bilish va boshqa
faoliyati nimaga qaratilgan
bo'lsa, ana shuni anglatadi.
330

---

ochiq
siyosiy
tizim
открытая
полити­
ческая
система
open politi­
cal system
tashqi dunyo bilan faol
ravishda resurslarni
ayirboshlaydi, boshqa
tizimlarning ilg ‘or
qadriyatlarini muvaffaqiyat
bilan o ‘zlashtiradi, ular
harakatchan va jo ‘shqin
xususiyatga ega b o ‘ladi
oligarxiya
(ozchilik
hokimiyati)
олигархия
oligarchy
(govern­
ment of
minority)
bu hokimiyat tepasida
boylar turadigan tuzum, u
mulk senziga, ya’ni mulkiy
cheklashga asoslangan.
olomon
hokimiyati
(oxlokrati-
ya)
охлокра­
тия
ochlocracy
ko‘pchilikning uyushmagan
nomo‘tadil hokimiyati
ovoz be-
rish va
saylov
natijalarini
e’lon qilish
bosqichi
этап
оконча­
тельного
голосова­
ния
phase of
final vote
bu saylovning kulminatsion
nuqtasi sanalib, bu bosqichda
fuqarolarning irodasi to‘liq
namoyon bo‘ladi, hokimiyat
organlari tarkibi ma’lum bo‘ldi
parlament
парламент parliament
qonun chiqaruvchi organ.
0 ‘zbekiston parlamenti ikki
palata: Qonunchilik
palatasi va Senatdan iborat
parlamen-
tar respub-
lika
парла­
ментская
республи­
ка
parliamen­
tary repub­
lic
parlamentning roli katta. U
prezidentni, ya’ni davlat
boshlig‘ini saylaydi. Hukumat
parlament tomonidan tuziladi va
uning oldida javob beradi
331

---

partiya
партия
party
lotincha «partio» so‘zidan kelib
chiqqan bo‘lib, «ish», «qism»
degan ma’nolami anglatadi.
Kooperatsiyalashuvi tizimi
deb ataluvchi tizim faoliyat
ko‘rsatadi. Uning mohiyati
shundan iboratki, partiyalar
o‘rtasidagi raqobat kurashi faqat
saylovlarga tayyorgarlik ko‘rish
va ulami o‘tkazish davrida olib
boriladi, keyin esa u partiyalar
hamkorligi bilan almashinadi.
Dominatsiya tizimi deb ataluvchi
tizim ham mavjud. Bu tizimga
davlatning siyosiy hayotida
alohida o‘rin tutuvchi partiyaning
uzluksiz, uzoq muddat davomida
hokimiyatni amalga oshirishi
xosdir
partiyaviy
ti/,im
партийная
система
party sys­
tem
mamlakatda mavjud bo‘lgan va
faoliyat ko‘rsatayotgan barcha
siyosiy partiyalar majmui.
partologiya
партоло-
гия
partology
partiyalar haqidagi fan
politeistik
политеи-
стик
polytheistic
ko‘p xudolikka asoslangan
diniy qarash
populistik
siyosiy
tizimlar
популист­
ские поли­
тические
системы
populist
political
systems
Rivojlanayotgan
mamlakatlarda k o‘pchilikni
tashkil qiladi
pragma-
tizm
прагма­
тизм
pragma­
tism
(yun. ish, faoliyat), faqat
amaliy foydali natijalami
beruvchi bilimnigina haqiqiy,
deb bilishga asoslangan
y o ‘nalish
prezidentlik
respublikasi
президент­
ская ре­
спублика
presiden­
tial repub­
lic
prezident parlament yo‘li bilan
emas, balki maxsus tartib, ya’ni
xalq tomonidan saylanadi
332

---

propor-
sional
(vako-
latli) saylov
tizimi
пропорци-
оналный
выборы
система
ргорог-
sional elec­
tion system
dastlab partiyalar 
nomzodlaming umumiy yoki 
hududiy ro‘yxatini tuzib, har 
biri o‘z partiyalari foydasiga 
ovoz beruvchi, so‘ngra 
nomzodlar mazkur partiyalarga 
berilgan ovozlaming umumiy 
soniga proporsional ravishda 
saylanuvchi saylov tizimidir
qadriyat
значение
value
borliqdagi narsa, hodisalaming 
jamiyat, guruh, shaxs 
ehtiyojlariga muvofiq kelishi 
yoki kelmasligi nuqtayi 
nazaridan ahamiyati.
qonun
закон
law
empirik va nazariy jihatdan 
asoslangan juda umumiy yoki 
universal qaydlar
quyi dara-
jadagi elita
низко сте­
пень поли­
тической
элиты
low degree
political
elite
mahalliy doirada faoliyat olib 
boruvchi siyosatchilar tashkil 
qiladi (rahbarlar va mahalliy 
boshqaruv organlari deputatlari, 
regional doiradagi partiya 
a’zolari)
ratsional-
oshkora
liderlik
рацио­
нальное
прозрач­
ное лидер­
ство
rational-
transpar-
ent leader­
ship
liderlikni saylashning tartibi, 
unga muayyan hokirfllik 
vakolatlarining oqilligi, 
qonuniyligi to‘g‘risidagi 
tasavvurlarga asoslanadi
reforma-
torlar
реформа­
торы
reformers
hokimiyat tarkibini keng 
qamrovli islohotlar vositasida 
tubdan o‘zgartirishga intiladilar
regulyativ
funksiya
функция
регулиро­
вания
regulatory
function
siyosiy bilimlami egallash 
kishining siyosiy xatti- 
harakatlariga bevosita ta’sir 
ko‘rsatadi.
333

---

revolutsi-
уа
револю­
ция
revolution
jamiyat hayotini tubdan 
va keskin o‘zgartiradi va 
u davlat to'ntarilishi sodir 
bo‘lishi bilan bog‘liq
saylanuv-
chi
(nomzod)
кандидат
candidate
rasmiy mansabni egallashda 
o‘z nomzodini qo‘ygan individ
saylov
выбори
election
aholining rasmiy mansabni 
egallash uchun biror shaxsni 
tanlash j arayonidir
saylov
tizimi
избира­
тельная
система
election
system
saylov o‘tkazish tartiblarining 
hamda ulami o‘matuvchi 
huquqiy normalaming majmui
saylovchi
избирател
voter
nomzodni tanlash uchun saylov 
jarayonida ovoz beruvchi 
individ
saylovlar-
ning maxfi-
yligi
тайна
выборов
the
mystery of
elections
saylovchilaming muayyan 
qarori boshqa biror kishiga 
oshkor qilinmasligini bildiradi
shaxslar
индивид
individuals
siyosiy faoliyat subyektlari
shovinizm
шовинизм
chauvinism
o‘ta urishqoq millatchilik 
bo‘lib, bir millatning 
boshqasiga, odatda, kichik 
millatning katta millatga 
bo‘ysunishini bildiradi
334

---

siyosat
политика
politics
an’anaviy ravishda davlat
va jamoat ishlarini, odamlar,
ijtimoiy guruhlar, xalqlar,
millatlar, davlatlar o‘rtasidagi
munosabatlar bilan bog‘liq
faoliyat sohasi. Sinflar, ijtimoiy
guruhlar o ‘rtasidagi hokimiyat
va jamiyatni boshqarishga oid
munosabatlar, faoliyat, xatti-
harakat va kommunikatsion
aloqalaming ko‘p qirrali olami
siyosat
subyekti
субъект
политики
subject of
politics
siyosat obyektiga yo‘naltirilgan
predmet, amaliy siyosiy
faoliyat sohibidir
siyosatshu-
noslik
политоло­
гия
political
science
siyosat, hukumat munosabatlari
bilan bogMiq insonlar hayotiy
faoliyati, jamiyatning ijtimoiy-
siyosiy tashkil etilishi,
siyosiy institutlar, tamoyillar,
tartibotlar, shaxslararo, jamiyat
va davlat o ‘rtasidagi o ‘zaro
munosabatlar haqidagi fan
siyosat-
shunoslik
obyekti
объект по­
литологии
object of
political
science
siyosat, jamiyat hayotining
siyosiy sohasi
siyosiy elita
политиче­
ская элита
political
elite
bu hokimiyatga erishgan,
jamiyat hayotining turli
sohalarida buyruq beruvchi
o ‘rinlarni egallagan odamlar
to‘dasi emas, balki barcha
siyosiy tizimlarda bo‘ladigan,
mukammal tashkil etilgan
hamkorlik asosidagi ijtimoiy
guruhlardir
335

---

siyosiy
yetakchilik
политиче­
ское руко­
водство
political
leadership
insoniyatga xos bo‘lgan eng
qadimgi universal institutlardan
biri va u davlat hamda
jamiyat miqyosida hokimiyat
funksiyalarini bajaruvchi
subyektlardan biridir
siyosiy
faoliyat
политиче­
ская дея­
тельность
political
activity
biror bir partiya faoliyati
yoki siyosiy rahbarning nutqi
yoki siyosat subyektlarining
siyosiy jarayonlarda yoki
boshqaruvda qatnashishi
siyosiy ho-
kimiyat
полити­
ческая
власть
political
govern­
ment
u yoki bu vosita: obro‘,
huquq, zo‘rlik yordamida
xalq irodasini amalga oshirish
kishilaming faoliyati, xulq-
atvoriga belgilovchi ta’sir
ko‘rsatish qobiliyati va
imkoniyatidir
siyosiy in-
qiroz
политиче­
ский кри­
зис
political
crisis
qarama-qarshilik,
kelishm ovchilik, to ‘qnashuv
va ziddiyatlar natijasida
hokimiyat strukturasini
nazorat qilishning
y o ‘qolishidir
siyosiy
ishtirok
политиче­
ские уча­
стие
political
participa­