Siyosatshunoslikka

3. Internet saytlari:
1. www.gov.uz/
2. www.uz-info.com/
3. www.press-service.uz/
4. www.uzreport.com/
5. www.xs.uz/
6. www.elections.uz/
235

---

11-mavzu. SIYOSIY MADANIYAT
Darsning maqsadi:
• 
talabalarga siyosatshunoslik fani haqida ma’lumot berish;
• 
siyosiy madaniyat, siyosiy ijtimoiylashuv va ijtimoiy fikr 
haqida bilimlarini shakllantirish;
• 
yoshlar orasida sog‘lom ma’naviy-ilmiy muhitni shakllan­
tirish.
Tushunchalar va tayanch iboralar:
Siyosiy madaniyat, Iogann Gerder, G.Almond, S.Verba, siyosiy
madaniyatning asosiy xususiyatlar, identifikatsiya funksiyasi, mos-
lashtirish (adaptatsiya) funksiyasi, integratsiya (dezintegratsiya)
funksiyasi, kommunikatsiya funksiyasi, dunyoqarash darajasi, fu qa­
rolik darajasi, siyosiy daraja, totalitar-avtoritar modeli, siyosiy ijti­
moiylashuv, ijtimoiy fikr.
Asosiy savol:
1. Siyosiy madaniyat tushunchasining mohiyati.
2. Siyosiy madaniyat funksiyalari, daraja va modellari.
3. Siyosiy madaniyat tasnifi.
4. Siyosiy ijtimoiylashuv va ijtimoiy fikr.
1. Siyosiy madaniyat tushunchasining mohiyati
Har bir jamiyat o‘z a ’zolari uchun muayyan bir m e’yor va qad- 
riyatlami shakllantiradi. Mazkur omillar sabab xalqlar, millatlar bir- 
biridan farqlanadi. Siyosiy madaniyat siyosiy tizimning eng muhim 
tarkibiy qismi bo‘lganligi bois, xalq va millatlaming siyosiy tizim 
haqidagi o‘ziga xos e’tiqodlari, ramzlari va qadriyatlari millatning 
siyosiy madaniyatini namoyon qiladi.
Har bir davlatning syosiy madaniyati uning tarixi, iqtisodiyoti, 
dini va folklori orqali aniqlanadi. Siyosiy madaniyatning asosiy qad­
riyatlari asrlar davomida shakllanadi. Siyosiy madaniyat xalqning 
umumiy siyosiy xotirasining bir shakli sanaladi. Masalan, AQSH
236

---

“raqobatlashuvchi individualizm” asosida shakllangan. Bu holat 
hozirga qadar davom etmoqda. Uzoq yillik hindular jamoasiga na- 
zar tashlasangiz, garchi ular demokratik davlat hududida joylashgan 
bo‘lsalarda, o‘zlarining kastachilik tizimini saqlab qolgan80.
Jamiyatda siyosiy madaniyatning nechog‘lik rivojlanganlik 
darajasiga qarab, siyosiy tizimining qanchalik mukammal tashkil 
qilinganligiga baho berish mumkin. Boshqacha qilib aytganda, 
siyosiy madaniyat fuqarolaming siyosiy va huquqiy jihatdan 
layoqatlilik darajasini ifoda etib, jamiyatda siyosiy va davlat insti- 
tutlarining shakllanishi, faoliyat ko‘rsatishiga, shuningdek, davlat 
va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlaming tashkil qilinish jarayoniga 
katta va hal qiluvchi, ta’sir o ‘tkazuvchi omil sifatida namoyon bo'ladi.
Shu bois siyosiy madaniyat haqida gapirganda, birinchi nav- 
batda, siyosiy ongning darajasi, siyosiy mafkuraning mohiyati, si­
yosiy mhiyatning sifat mazmuni hamda siyosiy xulq-atvoming mu- 
rakkab tarkibini teran ravishda tahlil qilish kerak bo‘ladi, chunki ular 
o ‘rtasidagi dialektik birlik siyosiy madaniyat amaliyotining mushta- 
rak qonuniyati mazmunini tashkil etadi.
Bugungi kunda ilmiy adabiyotlarda siyosiy madaniyatning turli 
ta’riflarini uchratish mumkin. Kanadalik tadqiqotchi G.Patrikning 
aniqlashicha, 1976-yilda “siyosiy madaniyat”ning 40dan ortiq ta’rifi 
turli adabiyotlarda qayd etilgan ekan. Keyingi davrlarda ham uning 
ta’rifi ortib bordi:
Siyosiy madaniyat - bu keng m a’noda fuqarolaming siyosiy bi- 
limlari, mo‘ljal baholari, xatti-harakatlarining darajasi va tabiatini 
anglatib, siyosiy munosabatlami yo‘naltirib turish jarayonlarining ij­
timoiy qadriyatlari mazmuni va sifati, an’analari va qonun-qoidalarini 
o ‘z ichiga oladi. Tor ma’noda esa siyosiy madaniyat siyosiy munosa­
batlar mazmuni va sifati darajasini belgilab beradigan o‘zaro muloqot 
tarzini anglatadi.
Siyosiy madaniyat - subyektning davlat bilan o ‘zaro ta’sirini va 
siyosiy faoliyatga kirib borishini amalga oshirishda vosita bo‘lib xiz-