Siyosatshunoslik

Abu Ali ibn Sino
(980—1037) ham qomu- 
siy olim bo‘lib, umumiy asarlari soni 450 dan ortiq, lekin bizgacha 
faqat 160 taga yaqini yetib kelgan. Jahonda «Shayx ur-rais», 
ya’ni «Olimlar boshlig'i», «Tabiblar podshohi» nomlari bilan 
ulug‘langan bu olimning «Kitob al-qonun fit-tibb» («Tib qonun- 
lari») asari XII asrdan boshlab Yevropada lotin tiliga taijima 
qilingan va 30 martadan ortiq nashr qilingan.
Ulug‘ hakimning ijtimoiy-siyosiy qarashlariga Forobiy, Pla­
ton, Aristotel va Suqrot kabi allomalar ta’limoti katta ta’sir 
ko‘rsatgan. U ham Forobiy kabi haqiqiy ideal jamoaga mavjud 
dunyoda erishish mumkin, jamiyat a ’zolari o‘zaro kelishuv 
asosida qabul qilinadigan adolatli qonunlarga itoat etishlari, 
qonunni buzish va adolatsizlik jazolanishi, basharti podshoning 
o‘zi adolatsizlikka yo‘l qo‘ysa, xalqning unga qarshi qo‘zg‘oloni 
to‘g‘ri va jamiyat tomonidan qoellab-quwatlanmog‘i lozim deb 
bilgan.
Ibn Sino fikricha, ideal jamiyat aholisi uch tabaqaga, ya’ni 
ma’muriy ishlar bilan shug‘ullanuvchilar, ishlab chiqaruvchilar 
va harbiylarga bo‘linadi. Ularning barchasi o‘z sohasida foydali 
mehnat bilan shug'ullanishlari lozim.
Mutafakkir «Tadbir ul-manzil» («Turar joyning tuzilishi») 
asarida agar jamiyatda hamma shoh yoki aksincha, hamma oddiy 
mehnatkash bo‘Isa edi, jamiyat bunday holda halok bo‘lur edi, 
deya ijtimoiy tabaqalanishni va moddiy tengsizlikni e’tirof etadi. 
Lekin alloma jamiyatda kambag‘allar soni ko‘payishiga qarshi 
chiqib, odamlami bir-biriga o'zaro yordam ko‘rsatishga, ham- 
jihatlikka da’vat etadi. Xalqlar va davlatlar o'rtasida tinchlik 
bo‘lishi, ma’rifatparvar shoh boshqaruvi, ilm-fan ravnaq topi- 
shini orzu qiladi.
M a’lumki, Markaziy Osiyoda ijtimoiy-iqtisodiy, huquqiy
72

---

siyosat bilan bog‘liq barcha masalalar VIII asrdan boshlab shariat 
qoidalari asosida hal etila boshlangan. Shu o‘rinda shariat me’- 
yorlarini ishlab chiqishga benazir hissa qo‘shgan ulkan fiqhshu- 
nos