Siyosatshunoslik

Abu
N asr Muhammad ibn Muhammad Uzlug
‘ 
Tarxon Forobiy
(873— 
950). Forobiy o ‘z zamonasi ilmlarining barcha sohasini 
mukammal bilganligi, yunon falsafasini sharhlab, dunyoga keng 
tanitganligi tufayli Sharq mamlakatlarida uning nomi «А1- 
muallim as-Soniy» - «Ikkinchi muallim» (Aristoteldan keyin), 
«Sharq Arastusi» deb ulug‘langan. Forobiy ilmiy merosida 
ijtimoiy-siyosiy masalalar, xususan, davlat tuzilishi va uni idora 
etish, yetuk va mukammal jamoaga erishish masalalari alohida 
o ‘rin egallaydi. Mutafakkir o‘rta asrlar sharoitida birinchi bo‘lib 
jamiyatning kelib chiqishi, maqsad va vazifalari haqida izchil 
ta’limot yaratdi. Bu ta’limotda ijtimoiy hayotning ko‘p masalalari
— davlatni boshqarish, ta’lim-tarbiya, axloq, ma’rifat, diniy e’ti- 
qod, urush va sulh, mehnat va boshqa masalalar qamrab olingan. 
Umuman, Forobiy o‘z umri davomida 160 dan ortiq asar yarat- 
gan, ular orasida ijtimoiy-siyosiy hayot, davlatni boshqarish ma­
salalari yoritilganlari quyidagilardir:
«Baxt-saodatga erishuv yo‘llari haqida risola» («Risola fit 
tanbih ala asbob as-saodat»), «Shahami boshqarish» («As-siyosat 
an-madaniya»), «Urush va tinch turmush haqida kitob» («Kitob 
fi maoyish va-1 xurub»), «Fazilatli xulqlar» («As-siyrat al-fazi- 
lat»), «Fozil odamlar qarashlari» va h.k.
Mutafakkirning fikricha, har bir inson yashash va oliy dara- 
jadagi yetuklikka erishmoq uchun ko‘p narsalarga muhtoj bo‘ladi, 
u bir o‘zi bunday narsalarni qo‘lga kirita olmaydi, ularga ega 
bo‘lish uchun insonlar jamoasiga ehtiyoj tug‘iladi.
Forobiy inson qadr-qimmatini kamsituvchi jamiyatga qarshi 
chiqadi. «Davlat arbobining hikmatlari» risolasida esa u doimiy
4zoh :
 Hanafiy mazhabi (Imom Abu Hanifa), molikiy mazhabi (Imom Molik ibn
Anas), shofiiy mazhabi (Muhammad ibn Idris Shofliy), hanbaliy mazhabi (Imom