2. Avtomatik qurilmalarni rivojlanish tarixi haqida ma’lumotlar

---

AVTOMATIK QURILMALARNIRIVOJLANTIRISH TARIXI HAQIDA MA’LUMOTLAR 
Reja 
1. Kirish 
2.
Avtomatik qurilmalarni rivojlanish tarixi haqida ma’lumotlar 
 
Mustaqillikka erishganimizdan keyingi yillarda iqtisodiyotimizda izchil olib borilayotgan 
islohatlarning pirovard natijada ijobiy samara berishi soha korxonalarida ishlab chiqarish 
unumdorligini oshirish, sifat ko‘rsatkichlari, bezarar faoliyat yuritishga bo‘lgan munosabat 
bilan belgilanadi. O‘z navbatida ushbu maqsadlarga erishish korxonalarda texnologik 
jarayonlarni avtomatlashtirishni keng joriy etishni talab etadi. Mustaqillik 
yillarida O‘zbekistonning temir yo‘l transportida ishlatiladigan avtomatika elementlari va 
avtomatik boshqarish tizimlari turlari, tuzilishi, elektrlashgan temir yo‘l elektr ta’minoti 
avtomatlashgan tizim asoslari, ya’ni avtomatik boshqarishning maqsad va vazifalari, 
prinsiplari, klassifikatsiyasi, ularni asosiy elementlari datchiklar, funksional qurilmalar, analog 
va analog-diskret elementlar va qurilmalar, ijro mexanizmlari va boshqalar, avtomatik 
boshqarish nazariyasi elementlarini istiqbolli hamda respublikamizdagi ilmiy texnikaviy 
islohatlar natijalari va hududiy muammolarning temir yo‘l transporti sohasida ishlatiladigan 
avtomatik boshqarish vositalari istiqboliga ta’siri masalalarini qamraydi.
Bugungi kunda temir yo‘l tizimining rivojlanish istiqbollari zamonaviy texnologiyalarni 
qo‘llash, temir yo‘l tizimida avtomatlashtirish jarayonlari jadal va ishonchli amalga 
oshirilayotganligi, elektr energetiyasidan samarali va ishonchli foydalanish uchun avtomatik 
boshqarish tizimlari jariy etilib kelinmoqda. Bu maqsadlarga erishish, shubhasiz, temir yo‘l 
tizimida ixcham, tezkor nazorat va boshqaruv elementlari, jumladan mikroprotsessor 
texnikasidan keng foydalanishni taqozo etadi. 
Jahon miqyosida temir yo‘l transportida keyingi yillarda erishilgan ko‘plab yutuqlarni 
sohaga eng zamonaviy texnologiyalarning, jumladan elektronika va mikroprotsessor 
texnikasining keng ko‘lamda kirib kelishi, xususan lokomativlarning boshqaruv sohasi va 
boshqa qo‘shimcha jihozlari ishini boshqarishda mikroprotsessorli elektron sistemalarning 
yaratilishi bilan izohlash mumkin. Mikroprotsessorli elektron boshqarish sistemalarning 
ko‘llanilishi temir yo‘l tizimini har xil isroflar va ishonchlilikni hamda xavfsizlik darajasini 
kamaytirish ishlash sharoitlarini yaxshilash imkoniyatini berdi. 
Dunyoning ko‘pchilik, ayniqsa rivojlangan davlatlaridagi energetik tanglik, Elektrlashgan 
temir yo‘l elektr ta’minoti - avtomatik boshqarish tizimining murakkab ob’ekti, Elektr 
ta’minotida avtomatika va mikroprotsessorli uskunalar ishlatish sohasida respublikadagi 
ijtimoiy – iqtisodiy islohotlar natijalari zamonaviy avtomatika vositalari, mikroprotsessor 
texnikasi elementlari, ularning tuzilishi, axborot almashish usullari, ularda yuz beradigan 
jarayonlar to‘g‘risida ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Qo‘llanmada raqamli hisoblash va 
mikroprotsessorli texnika asosiy qurilmalarining umumiy tavsiflari, hisoblash tizimlari, 
programmalash asoslari singari muhim jihatlari xususida tushunchalar berilgan. 

---

Talabalarda temir yo‘l transportida qo‘llaniladigan avtomatik boshqarish va mikroprotsessor 
texnikasi turlari tuzilishi, ishlatish ko‘lami, hisoblash asoslari va ularni ma’lum sharoitlarga 
mos holda tanlash usullari bo‘yicha yo‘nalish profiliga mos bilim, ko‘nikma va malaka 
shakllantirishdir. 
Murakkabligi yoki qo‘llanish sohasidan qat’i nazar har qanday texnologik jarayon inson 
mehnatini engillatish, mashina va mexanizmlar ishini optimal boshqarish, ekologiya 
muammolarini hisobga olib ish yuritishni talab etadi. Avtomatika va mikroprotsessor 
texnikasi tizimlari esa ana shunday dolzarb va muhim masalani hal etishga xizmat qiladi.