Siyosatshunoslik

Ali ibn Abu B akr ibn Abd ul-Jalil al-M arg4noniy
(1123— 
1197)ning «Hidoya» asari xususida to‘xtalib o'tish joizdir. Fiqh 
ilmidagi shuhrati uchun bu olimni «Burhon ud-din val-l-milla» 
(«islom dinining dalili, isboti») va Burhoniddin al-Marg‘inoniy 
deb atashgan. «Hidoya» asari o ‘z ixchamligi, mukammalligi, 
hanafiy mazhabini boshqa sunniylik mazhablari bilan qiyosiy 
o‘rganib, har tomonlama yoritganligi uchun o‘ziga xos nazariy 
va amaliy ahamiyat kasb etadi1.
Faqh o‘z asarida davlat huquqi, moliya huquqi, fuqarolik 
huquqi, oila huquqi, meros huquqi, jinoyat huquqi, sud huquqi 
bo‘yicha ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi shariat nor- 
malaririi aniq, izchil va mukammal tarzda bayon etgan.
«Hidoya» bir necha asrlar davomida ko‘pgina musulmon 
mamlakatlari, jumladan, Markaziy Osiyo davlatlarida ham 
huquqshunoslik bo‘yicha eng asosiy qo‘llanma sifatida qozilik 
sudlari bekor qilingan 1930-yillargacha amalda qoilanilib 
kelingan. Ayni paytda ham musulmon davlatlarida «Hidoya»- 
dan huquqshunoslikda keng foydalanilmoqda.
Umuman olganda, mutafakkirlaming fozil jamiyat va komil 
inson, ma’rifatli shoh va tenglik haqidagi fikrlari o‘z davri uchun 
xayoliy bo‘lishiga qaramay, siyosatga insonparvarlik yo'nalishi- 
ni olib kirishga qaratilganligi uchun ijtimoiy-siyosiy tafakkur 
ravnaqiga katta hissa bo‘lib qo‘shildi. Shu o'rinda Forobiy va 
boshqa Sharq mutafakkirlarining g‘oyalarini bugungi kunda 
yanada teran anglashimiz muhim ahamiyat kasb etadi. Ular- 
ning qarashlarini yevropatsentristik tamoyillar asosida allaqan- 
day siyosiy «izm»larga bog‘lab tushuntirish to‘g‘ri bo‘lmas. Xal- 
qimizning taniqli tasawufshunos olimi Najmiddin Komilov ayt- 
ganidek, «Bu — insoniyat kamoloti va jamiyat takomillashuvi 
uchun olib borilgan kurash sahifalari, orzu-armonlar, xayol va 
takliflar, istiqbolga mo‘ljallangan «loyihalar», ya’ni ulug‘ muta-