Siyosatshunoslik

1 
Комилов H.
Хикмат ва ибрат достони / / Tafakkur. - 2003. - № 4. — В. 57.
80

---

hokimiyatning dastyori emas, balki rahnamosi, qudratidir. 
Iskandar — xalqlar podshohi, ammo u xalq bilan birga va xalq 
dardiga sherik, mushkullarni oson qiluvchi xaloskor hukmdor. 
Shu asosda Navoiy tasawuf g'oyalarining ezgulikka, adolatli 
siyosatga xizmat qiluvchi jihatlarini ko‘rsatadi.
Umuman olganda, Alisher Navoiyning merosi juda boy va 
serqirradir. Uning o'ttizdan ortiq nodir asarlari bizgacha yetib 
kelgan. Navoiy asarlaridagi davlat va huquqning vazifasi inson- 
ga xizmat qilishdir, degan fikrlar katta ahamiyatga ega.
Amir Temur va temuriylar davrining siyosiy qarashlarini 
o‘rganishda Farg‘ona ulusi hukmdori Umar Shayx Mirzoning 
o‘g‘li shoir va yirik davlat arbobi 
Zahiriddin Muhammad Bobur
(1483—1530)ning siyosiy faoliyatiga e’tibor qaratish muhim. 
Shayboniyxonga qarshi urushlarda mag‘lub bo‘lgan Bobur 1504- 
yilda Kobulda o‘z hokimiyatini o‘rnatdi. Uning 1505—1514- 
yillarda o‘z yurtiga qaytish uchun qilgan bir necha urinishlari 
natijasiz tugagach, 1519—1527-yillarda Hindistonni egalladi va 
300 yillik davrga cho‘zilgan boburiylar sulolasiga asos soldi.
Bobuming ijtimoiy-siyosiy va huquqiy qarashlari uni jahon- 
ga mashhur qilgan shoh asari «Bobumoma»da bayon etilgan. 
Asarda Markaziy Osiyo, Afg‘oniston va Shimoliy Hindiston- 
ning XV asr ikkinchi yarmi va XVI asming birinchi choragidagi 
siyosiy-iqtisodiy tarixi, muhim siyosiy voqealar mohir sarkarda 
va davlat arbobi nazari bilan tahlil etilgan. Asarda juda ko‘plab 
iqtisodiy, ijtimoiy masalalarga nisbatan muallifning shaxsiy 
nuqtayi nazari o ‘z ifodasini topgan. M asalan, Bobur 
M ovarounnahrda Chingizxon o ‘rnatgan tartib-udum va 
diplomatik qoidalardan voz kechish, diplomatik munosabatlarda 
turkona tartib-nizom qonunlarini joriy etishni yoqlagan va 
amalda o ‘z boshqaruviga olib kirgan. Bobur Chingizxonni 
ochiqchasiga «yomon ota» darajasida baholaganki1, uning davlat 
boshqaruvini isloh etishga intilgan diplomatik tartiblarni o‘rniga 
qo‘yishga astoydil kirishgan. «Bobumoma»dagi o‘nlab misollar 
Amir Temur davridan boshlab Chingizxonning davlat boshqaruvi,