Siyosatshunoslik

1 Носирхужаев С., Сафарбоев М., Султанов К. Сиёсатшунослик фанидан
кургазмали методик кулланма. — Т., 1997. — В. 13.
20

---

laming jamiyat siyosiy hayotida ongli ravishda ishtiroki kenga- 
yishi tufayli siyosatning demokratlashuv tendensiyalari kuchay- 
ishi;
— taraqqiyotning o ‘tish bosqichlarida siyosiy liderlik roli- 
ning oshishi;
— tarixiy taraqqiyotning murakkab davrlarida siyosiy faoli- 
yatga qatnashuvning faollashuvi va hokazolar1.
Siyosatshunoslikning mohiyati va mazmunini ifodalashda 
uning kategoriyalari muhim ahamiyatga ega. Siyosatshunoslik­
ning kategoriyalari ham boshqa ijtimoiy-siyosiy fanlaming ka­
tegoriyalari kabi shu fanda o ‘rganiladigan masalalami umumiy 
tarzda ifodalashda qo‘llaniladi. “Kategoriya” tushunchasi siyosiy 
fanlarda jamiyat hayotida ro‘y beradigan voqea-hodisalar, o‘zga- 
rishlami umumiy tarzda ifodalashga xizmat qiladi.
Siyosatshunoslik kategoriyalariga «siyosat», «siyosiy hokimi­
yat», «siyosiyjarayonlar», «siyosiy hayot», «siyosiy munosabat», 
«siyosiy faoliyat», «siyosiy partiyalar», «siyosiy tashkilotlar», «si­
yosiy institutlar», «siyosiy tizim», «siyosiy ong va madaniyat», 
«siyosiy qadriyatlar», «xalqaro siyosiy munosabatlar», «siyosiy 
qatnashuv», «siyosiy b egonalashuv», «jahon siyosati», 
«geopolitika» va boshqalar kiradi.
Bu tushunchalaming har biri o ‘z siyosiy mazmuniga ega 
bo‘lib, siyosiy jarayonlar tizimida namoyon bo‘ladi. Masalan, 
siyosat davlat ishlarida ishtirok etish, davlatning yo‘nalishini, 
faoliyat mazmunini, shakli va vazifalarini belgilashda ishtirok 
etish, siyosiy hokimiyat esa muayyan xalq, sinf, guruh, shaxs 
siyosatida ifodalangan irodaning amalga oshirilish imkoniyatini 
anglatadi. Jamiyat va siyosatning fundamental asoslaridan biri 
bo‘lgan siyosiy hokimiyat turli erk-irodalaming hokimiyat uchun 
to‘qnashuvida siyosiy kuchlar muvozanati sifatida vujudga keladi.
«Siyosiy tizim» kategoriyasi davlat hokimiyati va boshqaru- 
vini shakllantirish hamda amalda ro'yobga chiqarish bilan bog‘liq 
munosabatlar, harakatlar, tashkilotlar mohiyatini, siyosiy jara- 
yon kategoriyasi esa individlar, guruhlar, hokimiyat institutlari- 
ning o‘ziga xos o ‘m i va vazifalarini amalga oshirish uchun bir-