Siyosatshunoslik

Ahmad ibn Hanbal).
69

---

urushlar va bosqinchiliklarga asoslanuvchi jamiyatni adolatsiz, 
johil jamiyat sifatida qoralaydi. Davlat boshlig‘i va davlat 
xizmatchilari boshqaruv san’atini yaxshi bilislilari shartligini qayd 
etadi. «Davlatning vazifasi insonlarni baxt-saodatga olib 
borishdir, — deb yozadi u, — bu esa ilm va yaxshi axloq yordamida 
qo'lga kiritiladi». Forobiy davlatni yetuk shaxs (ma’rifatli shoh), 
yetuk xislatlarga ega bo‘lgan bir necha shaxslar (aristokratiya) 
va saylangan shaxslar (demokratiya) yordamida adolatli 
boshqarish mumkinligini qayd etadi. Uning fikricha, davlat­
ning vazifasi shahar aholisining (Forobiy «shahami» kamolot 
va baxtga erishishning zaruriy vositasi deb hisoblagan) baxtli 
hayotini ta’minlash va qo‘riqlashdan iborat, deb hisoblaydi.
Umuman, Forobiy ta’limotida shahar-davlatlar ikkiga — Al- 
Madina al-Fozila, va Al-Madina al-Johiliyaga bo‘linadi. 0 ‘zaro 
birlikda, ittifoqda yashab, bir-biriga yordam ko‘rsatuvchilar shah- 
rini fozillar shahri deb baholaydi. 0 ‘z davrining mavjud feodal 
davlatlaridagi adolatsizliklami, tengsizlik va baxtsizliklami qora- 
lab, bosqinchilik siyosati va urushlami nomaqbul deb biladi, 
bunday tashqi siyosatga amal qilayotgan davlatni fazilatsiz davlat 
deb hisoblaydi. Davlat boshliqlarini va barcha fuqaroni yaxshilik 
qilishga, o‘zaro yordam asosida yashashga da’vat etadiki, bun­
day da’vat hozirgi zamon jamiyatlari uchun ham katta ma’ri- 
fiy-siyosiy qimmatga ega.
Shunday qilib, Forobiy orzu qilgan fozil shahar-davlatlar- 
ning asosiy vazifasi tinchlikni ta’minlash, adolatni himoya qilish, 
odil sudlovni o‘matishdir. Bunday fozil jamoada komil inson 
xislatlari vujudga keladi.
Adolatli davlat va fozil jamiyatning o‘zaro bog'liqligi, siyo­
siy hokimiyat masalalari