Siyosatshunoslik

yaratuvchi omillar 
ko‘zga tash- 
lanmoqda:
— nufuzli siyosiy va ilmiy-amaliy doiralarda hamda xalqaro 
jamoatchilikda dunyo barqarorligi va xavfsizligiga zid bo‘lgan 
jarayonlarning tahdidli tus olayotganligidan tashvishlanish, ya’ni 
ular to ‘g‘risida haq so‘zni aytishga bo‘lgan azmu-qarorlarining 
mustahkamlanishi;
265

---

— xalqaro terrorizm va diniy ekstremizm bilan kurashning 
dolzarb siyosiy va amaliy vazifa ekanligining dunyodagi deyarli 
barcha davlatlar tomonidan anglab yetilayotganligi;
— mintaqaviy xavfsizlikdan xalqaro xavfsizlik sari o‘tish 
zarurligini anglab yetish va h.k. kuchayib bormoqda.
XX asrning ikkinchi yarmida xalqaro siyosatda bo‘lgan 
o‘zgarisblarning markazida ikki ijtimoiy-siyosiy tizimning paydo 
bo'lishi qanchalik o‘z o‘rniga ega bo‘lgan bo Isa, bugungi kun- 
da ana shu tizimlardan birining (ya’ni, sotsialistik tizimning) 
tanazzulga uchrashi, sobiq SSSRning tarqalib ketishi, Sharqiy 
Yevropa mamlakatlarida bo‘lgan о‘zgarishlar xalqaro siyosatning 
borishiga, uning maqsadi hamda davlatlararo munosabatlaming 
qurilishiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Bu XX asr oxirgi choragida 
sodir bo‘lgan xalqaro siyosatning muhim voqeasidir.
Bu hoi xalqaro siyosat va xalqaro munosabatlarda o‘ziga xos 
qonuniyatlarni keltirib chiqarmoqda:
1) jahon taraqqiyotiga «ikki qutbli» qarash o‘rnida ko‘p qut- 
bli yondashuv paydo bo‘ldi;
2) xalqaro Siyosatda davlatlarning bir tomonlama «kuchga 
tayanib» siyosat olib borishi, «zo‘ravon»likka asoslanish yangi- 
cha tarzda «o‘zaro teng manfaatdorlik» asosida munosabatda 
bo‘lish jarayonlari kuzatilmoqda.
Xalqaro siyosatni umuminsoniy tamoyillarga bo‘ysundirish, 
u yoki bu davlatning yetakchiligidan voz kechish, davlatlarning 
ichki ishlariga aralashmaslik, umuminsoniy muammolarni 
birgalikda hal etish xalqaro siyosatda kuchlar nisbatini barqa- 
rorlashtirishga, o‘zaro ishonchining qaror topishiga olib keladi. 
Xalqaro siyosatda amal qiladigan umumiy qonuniyatlar har bir 
davlatning o‘ziga xos xususiyatlari, uning ijtimoiy-iqtisodiy, 
madaniy rivojlanganlik darajasi bilan uzviy bog‘liq bo‘ladi. Bu 
xalqaro siyosatda o‘z aksini topadi, chunki mustaqil har bir 
davlat xalqaro munosabatlar bilan qanchalik bog‘liq bo‘lmasin, 
o‘z milliy, mintaqaviy, hududiy xususiyatlarini hisobga olgan 
holda siyosat olib boradi. Zotan, milliy xususiyatlarni inkor et- 
maslik xalqaro siyosatning o‘ziga xos xususiyatlaridan biridir.
Umuman, xalqaro siyosatning asosiy prinsiplariga quyida- 
gilar kiradi:
266

---

— kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;
— davlatlarning hududiy yaxlitligini hurmat qilish;
— davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
— o'zaro foydali hamkorlik;
— chegaralarning daxlsizligi;
— tortishuvni tinch yo‘l bilan bartaraf etish;
— insonning asosiy huquq va erkinliklarini hurmat qilish;
— teng huquqlilik va xalqlarning o‘zi tanlash huquqini hur­
mat qilish;
— xalqlarning huquq va erkinliklarini himoya qilish;
— yalpi xavfsizlik va o'zaro ishonch;
— xalqaro huquq normalariga rioya qilish.
Xalqaro siyosatning dolzarb yo‘nalishlari esa iqtisodiy, 
siyosiy, g‘oyaviy, harbiy, ilmiy-texnik va boshqa sohalarni qamrab 
oladi. Bugun davlatlar o‘rtasidagi munosabatning yangi, demok- 
ratik turi yaratilmoqda. Jahon jamoatchiligining fikri ayrim 
siyosatdonlar fikridan ustunligini ko‘rsatmoqda. Xalqaro siyo­
sat va xalqaro munosabatlarni demokratlashtirish jarayoni uning 
muhim xususiyatidir. Xalqaro siyosatda umuminsoniy qadriyatlar 
asta-sekin ustuvorlashib, siyosiy jarayonlar insoniylashmoqda. 
Chunki zo‘ravonlik asosida kuchga tayanib, insoniyatni baxtli 
qilish mumkin emas.