“Siyosatnoma” Essay

2.10 O’ninchi fasl

(SOHIB VA JARCHILAR VA ULARNING ISH TADBIRLARI HAQIDA)
Podshohga raiyat va lashkar ahvolidan to’la xabardor bo’lishi va ularga qancha xarajat ketishini bilishi vojibdir. Agarda shunday bo’lmasa katta xató bo’ladi. Amaldorlar sitamkorlikka qo’l uradilar va mamlakatda sodir bo’layotgan fasod va zolimlikdan podshohning yo i bor, yoki yo’q deydilar. Agarda bila turib man qilmasa, unda u ham shularga o’zshagan zolimlik qilgan va o’zi zulm-u sitamga rozilik bergan bo’ladi va agarda bilmasa, u g’ofildir. Har ikki holat ham yaxshi emas, shunday ekan sohibga hojat seziladi. Agarda biror kishi bir qop somon yoki bitta tovuqni zo’ravonlik bilan qo’lga kiritgan bo’lsa, hatto beshyuz farsang uzoqlikda bo’lsa ham bundan podshoh xabar topib, uni jazosiga yarasha jazo berib, boshqalarga ibrat qilib ko’rsatsa, hamma joylarga hushyor kishilarni qo’ysa bu podshoh uyg’oqdir. Shunda odamlar uning adolati soyasida o’z kasb-xunari bilan mashg’ul bo’ladilar, lekin bunday ishlarni shunday kishiga topshirish kerakki, u odam xolis bo’lib, g’araz bilan ish tutmasinlar, chunki mamlakatni tinchligi ham, fasodi ham ularga bog’liq. Sohibxabarlar boshqalar tomonidan emas, podshoh tomonidan tayinlanadilar. Ularning maoshlari xazinadan beriladi. Podshohdan boshqa biror kishi ularning nima ish bilan mashg’ul ekanini bilishi mumkin emas, toki nimadir sodir bo’lsa, podshoh bilsin va nimani vojib tutsa shuni buyursin. Agarda shunday yo’l tutilsa, odamlar itoatda bo’lib, podshoh siyosatidan qo’rqadilar. Shunda hech kim podshohga qarshi isyon ko’tarishni orzu ham qilmaydi. Xullas kalom, agarda ular kerakli darajada ishonarli kishilardan iborat sohibxabar bo’lsalar, ko’ngil orom topadi.