Sintaksis haqida umumiy ma'lumot

U o'quvchi (dir). U o'quvchi hisoblanadi. U o'quvchi sanaladi.
Ot kesimni shakllantiruvchi bunday vositalar bog'lama deyiladi. Bog'lama ba'zan qo'llanilmasligi mumkin. Bunday vaqtda kesimlik ohang yordamida shakllanadi. Masalan, U o'quvchi.
Misollar:
Fe'l kesim: 1. Mo'tabar eshikni sekin yopib chiqib ketdi.
Ot kesim: 1. Oltita bolani bag'riga olgan Mahkam taqachi -shu (olmosh).
Sanasangiz - sanamasangiz ham hammasi qirqta (son).
Tez hal qilish kerak (harakat nomi), talabgorlar ko'p-ravish).
Bu qarorni amalga oshirishdagi birinchi qadam - o'qish harakat nomi), o'qiganda ham a'lo o'qish edi (harakat nomi).
Mingbuloq o'zi yaxshi, suv serob, lekin u qarovsiz (sifat).
Uning Vohid Mirobiddinov haqidagi gaplari ham qiziq sifat).
Tabiatda hech qanday sirli kuch ta'sirida ro'y beradigan narsa yo'q (modal so'z).


SODDA KESIM VA MURAKKAB KESIM
Kesimlar tuzilishiga ko'ra ikki xil bo'ladi: sodda kesim va murakkab kesim. Birgina so'z bilan ifodalangan kesim sodda kesim deyiladi: Paxta va tilladan yurt bezanadi. Alisher Navoiy - she'riyat quyoshi.
Ikki va undan ortiq so'z bilan ifodalangan kesim murakkab kesim (akademik litsey darsligida qo'shma kesim deyilgan) deyiladi: Ayozli kunlar asta-sekin o'tib boryapti. Uchrashuv qiziqarli bo'ldi.
Murakkab kesim tarkibidagi so'zlardan biri yordamchi so'zlar (ko'makchi fe'l, bog'lama, nisbiy so'zlar), iboradan iborat bo’lishi mumkin. Dugonam tashqariga ko'z qirini tashladi.
Baxil o'z molini asrash uchun qattiq azob chekadi
Hasadchi esa yaramas fe'li tufayli tinch yashay olmaydi.
Unisi o'ziga bergan azobdan qiynaladi, bunisi esa o’z qilig'idan dard chekadi.
MURAKKAB OT KESIMLARNING TUZILISHI
Murakkab ot kesimlar ot (keng ma'noda) + bog'lama qo'shiluvdan hosil bo'ladi. Bunda asosiy ma'no otdan anglashiladi, ko'makchi yoki to'liqsiz fe'l qo'shimcha ma'no bildiradi . Ular kesimning ega bilan bog'lanishini ta'minlaydi.
Kesim bilan egani bog'lashda xizmat qiluvchi bunday so’zlar bog'lama deyiladi. Bular asl mustaqil ma'nosini to'la yoki qisman yo'qotib, yordamchi vazifaga ko'chgan so'zlardir. Bularning vazafasi fe'l bo'lmagan so'zlar bilan qo'shilib, kesimni shakllantirishdir, ya'ni mayl, zamon, shaxs-son ma'nolarini ifodalashdan iborat.
Kesimni shakllantirishga xizmat qiladigan bunday bog'lamalar bo'l-, qil-, edi, ekan, emish, hisoblanmoq, sanalmoq kabi yordamchilardir.