Sintaksis haqida umumiy ma’lumot

SO'Z BIRIKMASI VA QO'SHMA SO'Z
So'z birikmasida ham, so'zda ham qismlar bir xildagi so'z turkumlariga oid bo'lishi, har ikkalasi ham bir xil grammatik shaklga ega bo'lishi mumkin. Bu ularning shakliy o'xshashligidir. Lekin so'z birikmasidagi qismlar ma'no mustaqilligini saqlagan bo'ladi. Qo'shma so'z tarkibidagi qismlarning ma'nosi esa saqlanmagan bo'lib, qo'shma so'zning umumiy ma'nosi orqali anglashiladi.
So'z birikmasidagi qismlar orasida grammatik aloqa sezilib turadi, qo'shma so'z qismlari orasidagi grammatik aloga esa yo'qolgan bo'ladi.
So'z birikmasini tashkil qilgan qismlarning har biriga alohida-alohida so'roq berish mumkin:
kitobni (nimani?) o 'qimoq, uydan (qayerdan?) chiqmoq kabi. Qo'shma so'zlarga esa yaxlit bir savol berish mumkin: kungaboqar (nima?), kamquvvat (qanday?).
So'z birikmasining qismlari o'z mustaqil so'z urg'usini saqlagan bo'ladi (uyning eshigi, xatni o'qidim, tez yugurdi), qo'shma so'z esa umumiy bir urg'uga ega bo'ladi (oqko'ngil, bilakuzuk, Yangiqo'rg'ori).
Qo'shma so'zlarning ko'pchiligi tarixan so'z birikmalari asosida yuzaga kelgan.

So’z birikmalariga misollar	Qo’shma so’zga misollar
1. Dori bosh og'rig'ini darrov qoldirdi. 2. Qayerdandir oq qushlar uchib keldi. 3. Qiziqchi qizil ishton kiygan edi. 4.Qizil urug'dan ungan ko'chatlar sog'lom rivojlandi. 5.Rahimjon ma'yus holda so'ri suyanchig'ga qo'l qo'ydi.	1.«Boshog'riqni ko'pay-tirmang», — dedi rahbarimiz. 2.Bola jarohatlangan oqqushni davoladi. 3.Qizilishton daraxt po'stlog'i orasidagi qurtlarni terib yeydi. 4. Qizilurug' kechroq unadi, lekin ko'p hosil beradi. 5. Maktab direktori kotiba olib kirgan hujjatlarga qo'l qo'ydi.