Sintaksis haqida umumiy ma’lumot

*** So‘z birikmasi tobe bo‘lakning hokim bo‘lakka kelishik, egalik qo‘shimchalari, ko‘makchilar va tobelashtiruvchi ohang yordamida bog‘lanishidir.

So‘z birikmasida doimo ikkita qism bo‘ladi. Ularning bittasi tobe, ikkinchisi esa hokim bo‘ladi.

So'z birikmasi hokim so'zning qaysi turkumga oid so'z bilan ifodalanishiga qarab, ikki guruhga bo'linadi: otli so'z birikmasi, fe'lli so'z birikmasi.


Otli so'z birikmasida hokim so'z ot va otlashgan so'zlar (sifat, son, olmosh, ravish) bilan ifodalanadi: Masalan: shaharning ko'chalari, hammasidan katta, chumchuqning chug'ur-chug'uri, o'quvchilarning beshtasi, beqiyos o'lka, katta qishloq, intizomda birinchi, bolalarning hammasi, menda ko’p.
Fe'lli so'z birikmasida hokim so'z fe'l bilan ifodalanadi: Masalan: kitobni o 'qimoq, daftarga yozmoq, tez yugurmoq, ohista gapirmoq, ta 'sirli so'zlamoq, zavq bilan o'qimoq.

***So’z birikmasi tobe so’zning qaysi gap bo’lagi bo’lib kelishiga qarab, quyidagi guruhga bo’linadi:

1.Aniqlovchili (atributiv) birikma – tobe so’z aniqlovchi vazifasida keladi: mening kitobim, yaxshi kitob


2.To’ldiruvchili (ob’yektli) birikma - tobe so’z to’ldiruvchi vazifasida keladi: kitobni olmoq, qalam bilan yozmoq


3.Holli (relyativ) birikma - tobe so’z hol vazifasida keladi: kecha kelmoq, tez kelmoq
Тobe bo‘lakning hokim bo‘lakka birikish usullari.
Kelishik va egalik qo'shimchalari hamda ko'­makchilar (ohang ham) so'z birikmalari tarkibida so'zlarni bir-biriga bog'lashga xizmat qiladi.
*** Тobe bo‘lakni hokim bo‘lakka bog‘lovchi vositaning qo‘shilish o‘rni ikki xil bo‘ladi: kelishik, ko‘makchi va ohang tobe qismga, egalik qo‘shimchasi esa hokim qismga qo‘shiladi. Uni quyidagi sxemada ko‘rsatish mumkin: