Сифат менежменти маърузалар матни

11-МАВЗУ. СИФАТНИ БОШҚАРИШДА ИНСОН ОМИЛИ 
РЕЖА 
1. Сифат тўгараклари концепцияси 
2. Сифат бошқарувида инсон омили 
3. Сифатни назорат қилиш усуллари 

---

102 
 
Таянч иборалар: сифат тўгараги, Каору Исикава, ижтимоий 
таъминот самараси, Рингельман самараси, кичик гуруҳлар, гуруҳ 
ҳажми ва композицияси, Исикава, инсон омили, сифатни назорат 
қилиш усуллари, сифатни назорат қилишнинг етти усули.
 
 
1. Сифат тўгараклари концепцияси 
1962 йилда Каору Исикава, ўша вақтда Токио университетининг 
профессори, 
сифат 
тўгаракларини 
концепциясини 
асосини 
шакллантирди. Сифат тўгаракларини концепциясининг ижтимоий-
психологик аспекти бир неча асосини ташкил этувчи тушунчаларга 
асосланади. 
Улардан бири – ижтимоий-таъминот самараси, ўзаро 
муносабатларни енгиллаштиришда, якка фаолият ва гуруҳларга 
қўшилганда одамларни иш унумдорлигини оширишда яққол қўйилади, 
бунда аъзолар орасида самимий муносабатлар ўрнатилган бўлади.
30-йилларда якка ва гуруҳий ишни солиштирма 
самарасини ўрганиш мақсадида «Рингельман самараси» 
очилган эди, унинг маъноси қуйидагича: гуруҳда аъзолар сони 
кўпайиши билан ҳар бир гуруҳ аъзосини гуруҳ фаолиятини самарасига 
қўшадиган ҳисаси математик қонуний аниқлик билан камаяди.
30 - 40 йилларда кичик гуруҳларни фаолияти ва структуралари 
бўйича изланишларда самарали натижалар олинди. Кичик 
гуруҳларни қуйидаги тавсифлари ажратилди ва ѐзилди: 

гуруҳ хажми

композицияси

коммуникация каналлари

ўзаро муносабатлар 

рахбар стили ва бошқалар.
50-60- йилларда АҚШДА пайдо бўлган «нуқсонсиз меҳнат 
гуруҳлари» юқоридаги кўп жиҳатларни ўз ичига олган эди.
К. Исикава асос сифатида америка нуқсонсиз меҳнат 
гуруҳларининг кўп унсурларини олди. Аммо Исикава томонидан такдим 
этилган «сифат назорати тўгараклари» бу гуруҳларга ўхшаш бўлмади, 
балки ишчиларни ижодий имкониятларини ѐритишда меҳнатни ташкил 
қилишни бошқа давлатлардагидан ажраб турадиган формаси 
шакилланди. 
Иш жойидан узулуксиз бўлиб фаол кўрсатаѐтган сифат 
тўгаракларининг асосий вазифаси изланиш, ўрганиш ва вазифаларни 
амалий ечиш, ҳамда доимий ўқишдан иборатдир. 
Тўгаракларни ташкил этишда тўлиқ кўнгиллилик асосий тамойил 
бўлиб колиши керак. Нафақат фирма, балки давлат миқѐсида
тўгараклар орасида кенг қўламда мусобақалар ташкил этилган бўлиши 

---

103 
керак. 
Тўгаракларни сезиларли ишининг асосий қисми фирма миқѐсида 
умумтаълим дастури.
Ишчиларни олган билимлари ишлаб чиқариш ва сифатни 
таминлашда юқори натижаларга эришишга ѐрдам беради. Тўгарак 
ишларининг ютуқлари фирма, регион ва миллий матбуотлар орқали 
кенг ѐритилиши ва такдирланишлари керак.