Щзбекистон республикаси олий ва щрта

VOLTMETRNI DARAJALASH.

Voltmetrni darajalash uchun ma’lum qiymatli kuchlanishlar berish va voltmetrning ko’rsatishlarini shu kuchlanishlarning qiymatlariga taqqoslash kerak. Buning uchun etalon voltmetrdan foydalanish kerak. Etalon voltmetrni aniqlik klassi darajalanayotgan asbobning aniqlik klassiga teng yoki undan yuqori bo’lishi kerak. Bu ishda V_g darajalanayotgan voltmetrning shkalasi millivoltmetr yordamida tekshiriladi.

ISHNI BAJARILISH TARTIBI.

1. 
   4-rasmdagidek elektr zanjiri tuziladi. Darajalanuvchi V_g-voltmetr va R_m-qarshiliklar magazini, R_n-potenciometr, B-to’g’rilagich, K-kalit, mV-millivoltmetr.
   
2. 
   Voltmetr va millivoltmetr strelkalari nol holatiga keltiriladi.
   
3. 
   O’qituvchi sxemani tekshirgandan keyin, uning ruxsati bilan zanjir tok tarmog’iga ulanadi. Buning uchun qarshiliklar magazini R_m dan 200 Om dan kam bo’lmagan qarshilik olinadi va magazinning r=I Om li qismiga millivoltmetrni parallelh qilib ulanadi.
   
4. 
   P-potenciometr bilan millivoltmetr mV ning ko’rsatishi har safar shkalaning 5-8 bo’limigacha oshadigan qilib o’zgartiriladi va shunga mos qoluvchi darajalanuvchi voltmetr V_g ni ko’rsatishi yozib olinadi.
   
5. 
   Darajalanuvchi voltmetr Vg dagi kuchlanish Om qonuniga asosan
   

(1)
3-jadval

№	Uvs (mV)	UAB (B)	UA (B)
1 2 3

formuladan topiladi. mV-millivoltmetr yordamida qarshilik magazinidagi VS nuqtalar orasidagi potencial aniqlanib, Om qonuniga asosan tok topiladi, ya’ni

(2)
(1) bilan (2) ni solishtirib
(3) ni topamiz.
Xisoblash qulay bo’lishi uchun R_max=200 va r=1 Om qilib olinadi. (3)-formuladan R_max va r ni qiymatlarini xisobga olib, U_vs kuchlanishini millivoltmetrlardan voltga aylantirsak, quyidagi ishchi formula xosil bo’ladi:
(4)
Millivoltmetrning 5V, 10V, 15mV va boshqa ko’rsatishlariga mos kelgan kuchlanishi (4) formula bilan hisoblanadi. (4) formuladan AV nuqtalardagi kuchlanish voltlarda kelib chikadi. Bu hisoblab topilgan kuchlanish darajalanayotgan voltmetr ko’rsatgan kuchlanishga yaqin bo’ladi. O’lchangan natijalar quiydagi jadvalga yoziladi.

6. 
   Darajalash natijalari grafik ravishda tasvirlanadi. Buning uchun abcissalar o’qiga darajalanuvchi V_g voltmetr ko’rsatishlari, ordinatalar o’qiga esa (4) formula bilan hisoblangan kattalik qo’yiladi.